De ARC25 Transformatie en Renovatie Award gaat naar aan een transformatie- en/of renovatieproject, opgeleverd tussen 1 april 2024 en 1 april 2025. In het project staat de kunst van het herinrichten en vernieuwen van een bestaand gebouw of bestaande structuur centraal, zodat deze opnieuw waardevol kan zijn voor de gebruikers. Bijzondere aandacht gaat naar het centrale thema van ARC25 Podium: ‘schoonheid in architectuur’.
De onafhankelijke jury onder leiding van voorzitter Jan Peter Wingender koos uit een longlist van zestig aanmeldingen drie genomineerde projecten: De Nederlandsche Bank in Amsterdam door Mecanoo, middelbare school Kasteel in Antwerpen door Poot Architectuur en de Deelfabriek in Kortrijk door Atama Architects.
De winnaar van de ARC25 Transformatie en Renovatie werd bekendgemaakt tijdens ARC25 Podium in het Nieuwe Instituut in Rotterdam.
De winnaar: Kasteel, Antwerpen (BE) – Poot Architectuur
Kasteel, een middelbare school in hartje Antwerpen, heeft een grote statige entree aan de Kasteelstraat. Het gebouw zelf is ingepast in het dichte weefsel van de stad met de rug naar de omliggende bebouwing en de gevels aan een besloten binnenhof. Poot Architectuur transformeerde dit schoolgebouw uit 1905 met hoge plafonds en bijzondere details, en combineerde een zorgvuldige restauratie met nieuwe ingrepen.
Het ontwerp bevrijdt de oorspronkelijke architectuur van latere, liefdeloze toevoegingen. Centraal staat het zoeken naar ruimtelijke, technische en esthetische samenhang via een consistente vormentaal die bemiddelt tussen het karakter van het bestaande gebouw en het nieuwe gebruik. Interieur en vast meubilair werden deel van het architectonisch ontwerp, met aandacht voor rust. Niet als een ‘losse en tijdelijke’ laag, maar door functionele en technische integratie.
De binnenhof is verrijkt met een droogloop van glas en dieprood gekleurd staal, die rondom doorloopt. Deze op het oog terloopse ingreep verbindt de gebouwen en maakt de achterhof tot het hart van het gebouw. De verschillende losse trappenhuizen worden met elkaar verbonden, en de kinderen kunnen droog over van het ene naar het andere lokaal.
De verharding is verwijderd en de hof vergroend. Het gebouw faciliteert meervoudig gebruik: naast schoolfuncties is er ruimte voor sport, dans en media, ook buiten schooltijd.
De jury was onder de indruk van de manier waarop de architecten een gemis – het ontbreken van verbindingen tussen de lokalen – tot het hart van het project maakte: door met een eenvoudige doorbraak en een enfilade richting te geven aan eigentijds leren.
Nominatie: De Nederlandsche Bank, Amsterdam - Mecanoo
De grootschalige transformatie en renovatie van De Nederlandsche Bank, in 1968 ontworpen door Marius Duintjer, maakt van een gesloten burcht een open en publiek toegankelijk gebouw. Op radicale wijze herdefinieert het project de manier waarop de samenleving en het publieke instituut zich tot elkaar verhouden. In een open dialoog, benaderbaar en gastvrij, wat in deze tijden een statement van formaat is.
De aanpak van Mecanoo geeft op krachtige wijze vorm aan deze nieuwe verhouding en getuigt tegelijk van respect voor de oorspronkelijke structuur van het gebouw en de architectonische vormgeving van Duintjer.
Een van de belangrijkste ingrepen is volgens de jury de nieuwe entree aan het Frederiksplein. De entree, voor zowel bezoeker als bankmedewerker, voert dwars door de voormalige goudkluis heen – nu als expositieruimte ingericht – naar een publieke lobby.
Door de sloop van de ronde toren die in 1995 is toegevoegd, ontstond ruimte voor een publieke stadstuin, die rondom het gebouw doorloopt in het groen van het Frederiksplein. Het publieke karakter van het nieuwe gebouw is aanleiding voor de herinrichting van de omgeving waardoor de impact van het project ver voorbij de grenzen van het gebouw strekt.
Naast de typologische inventiviteit en slimme programmering was de jury bijzonder onder de indruk van de technisch hoogstaande restauratie van de gevels waarbij een eigentijdse en duurzame oplossing is gevonden met behoud van de esthetische waarde van het erfgoed.
Nominatie: De Deelfabriek, Kortrijk (BE) – door Atama Architects
De herontwikkeling van de voormalige brandweerkazerne uit 1940 in Kortrijk tot Deelfabriek toont hoe erfgoedarchitectuur een sociaal en functioneel knooppunt van een gemeenschap kan zijn. Het project, in een van de kwetsbare wijken van de stad, transformeert de naar binnen gerichte voormalige brandweerkazerne tot een open, sociale en publiek toegankelijke plek voor maatschappelijke initiatieven.
Atama Architects tekende het ontwerp dat de typologie van de bestaande kazerne respecteert en door een uitgekiende interventie aan de achterzijde een ruitvormige binnenplaats toevoegt. Dit nieuwe publieke plein biedt onderdak aan diverse initiatieven, ieder met een eigen ‘winkel’.
De jury prijst de architecten om het vakmanschap in de omgang met het bestaande gebouw en de sociale sensitiviteit die dit bijzondere programma vereist. ‘Delen’ is het centrale architecturale én maatschappelijke uitgangspunt. Met spiegelende elementen die de bestaande architectuur reflecteren ontstaat een intrigerende publieke ruimte waarin oud en nieuw met elkaar versmelten.
Duurzaamheid is benaderd vanuit ‘niet-bouwen’, door minimale afbraak en maximaal hergebruik van materialen. Het gebouw is geïsoleerd en heeft gedeeld ruimtegebruik. Daarbij benadrukt het project inclusie, betaalbaarheid en ontmoeting.
De Deelfabriek toont volgens de jury hoe deze circulaire principes en gemeenschapsgerichte architectuur zich voegen in een vernieuwende stedelijke context. Het resultaat is een genereuze en adaptieve ruimte die het bestaande behoudt, de wijk versterkt en een gemeenschap sociaal activeert.
Jury
De jury van de ARC25 Transformatie en Renovatie Award bestaat uit Jan Peter Wingender (voorzitter), Maarten van Kesteren, Mark Pimlott, Sofie De Caigny en Floortje Keijzer (secretaris).
De ARC25 Transformatie en Renovatie Award wordt mede mogelijk gemaakt door Woodmart.
