De Zwarte Hond, ooit begonnen met een woningbouwproject in Groningen, staat inmiddels midden in grote binnenstedelijke transformaties en regionale vraagstukken. Het bureau is gegroeid met vestigingen in Nederland en Duitsland, heeft grootschalige opdrachten die architectuur en stedenbouw combineren, en er zijn meer dan 120 medewerkers in dienst. In het jaar dat het bureau veertig wordt, staat het bureau voor een interne verschuiving: de partnergroep verjongt. Wat blijft is de bescheiden baksteenarchitectuur.
Architecten wordt vaker gevraagd om de wereld te verdelen dan om hem te verenigen. Toch ligt een groot deel van de zeggingskracht van het vak in een combinatie van scheiden én aaneenhechten, omdat het ene het andere versterkt.
Wouter Vanstiphout ziet de besten van zijn generatie zich doodvechten in vergaderkamers voor hardstenen knopen, bedekte dilatatievoegen en diepe neggen, in naam van Architectuur. Terwijl de realiteit is dat er niet meer ruimte voor het vak over is dan de dikte van een gevel. In plaats van de ontwikkeling bij zichzelf te zoeken moeten architecten bereid zijn het vak opnieuw uit te vinden. Als vaandeldragers van die visie wijst hij op Nanne de Ru en Sanne van Manen.
Het Universitair Ziekenhuis Gent start met een grootschalige vernieuwing van de campus, een project dat in de komende dertig jaar in fases wordt uitgevoerd. De eerste stap in het masterplan is Nobel I, hoogbouw ontworpen door Wiegerinck en LOW Architecten, die in de komende jaren verschillende functies zal huisvesten, waaronder poliklinieken, kantoren en laboratoria.
In België ontstaat architectuur van hoge kwaliteit. Niet vreemd dat het land attractief is voor Nederlandse architecten. Wel zijn de risico's groter - en de honoraria lager. Eén strategie: bureau-brede rendabiliteit. Maar de ware winst: in België mág de architect echt iets voor de maatschappij betekenen.
Bram van Ekeren is associate, maar bovenal gangmaker op het kantoor van diederendirrix in Eindhoven. Een fijne bureaucultuur staat voor hem bovenaan. Want als die er is, leer je van elkaar en kun je meer maatschappelijke waarde toevoegen. En dat doet hij, onder andere via enkele innovatieve sociale woningbouwprojecten die momenteel in ontwikkeling zijn.
'Dit moet toch de voorkant zijn', zeggen fotograaf Christian van der Kooy en ik tegen elkaar als we aan komen lopen. We hebben de galerijflat Valckensteyn door Powerhouse Company al van verre zien staan. Het is een verassend elegante galerijflat, in hout opgetrokken op de fundamenten van een gesloopte flat. Die houtbouw is natuurlijk een sterk staaltje, maar wij komen voor de achterdeur.
Marlies Rohmer lijkt voor niets en niemand bang en kent de rollen aan de vergadertafel. Sloeg ze in de jaren negentig nog vaak met de vuist op tafel in een poging mannelijke opdrachtgevers te spiegelen, nu is ze liever zichzelf en probeert ze met humor en goed luisteren een gezamenlijk doel te bereiken. Toch trok ze voor dit interview resoluut haar eigen plan.
Woningbouw gaat de komende jaren over CO2-arme materialen én lowtech ontwerpen met minimale installaties. Dat zeggen acht grote beleggers en vijf woningbouwcorporaties die het voortouw nemen nu de overheid volgens hen te weinig eisen stelt aan materiaalgebonden CO2-reductie. Ontwerpen die niet voldoen krijgen geen financiering. Architecten zijn cruciaal om afgewogen keuzes te maken.
Job Roos werkt als pionier in herbestemming en duurzame transformatie vanuit Braaksma & Roos Architectenbureau aan iconische projecten zoals het Gemeentemuseum in Den Haag, het Bouwkundegebouw in Delft en de Lochal in Tilburg - en recent de transformatie van het Mijnbouwkundegebouw in Delft. 'Duurzaamheid begint niet bij labels of certificaten, maar bij liefde en zorg voor wat er al is.'
Bouwen zonder de planeet te belasten, Mei architects & planners bewijst met Sawa dat het kan. Door zich te concentreren op de grootste materiaalstromen, de constructie en de vloeren, wist het bureau de CO2-uitstoot drastisch te verlagen. Wat begon als een rekenkundige oefening, groeide uit tot een architectonisch statement dat de toekomst van de bouw opnieuw definieert.
Iedereen wil met hout bouwen - tot het over geld, regels en brandveiligheid gaat. Pioniers laten zien wat er wél kan: betaalbare houtbouw, slim geprefabriceerd en esthetisch overtuigend. Samenwerking blijkt het sleutelwoord: tussen architecten, bouwers en leveranciers - en tussen hout, staal en beton. De toekomst is hybride, zo tonen projecten van Mei architecten, Powerhouse Compagny, MaMa Pioneers, Marc Koehler Associates, The Urban Woods, Finch Buildings en architectenbureau Faro.
GesponsordOrganisaties zijn op zoek naar manieren om de werkomgeving opnieuw vorm te geven, waar cultuur voelbaar is, identiteit tot uiting komt en zowel samenwerking als focus mogelijk zijn. Het kantoor wordt zo een plek waar mensen graag werken. 'Als een ontwerp in echte dialoog met gebruikers tot stand komt, groeit de werkplek uit tot drager van het verhaal van de organisatie', zegt Monica Straathof, partner bij Ideal Projects. In de nieuwe werkomgeving van Salacia komen deze elementen samen.
GesponsordDe losmaakbaarheidsindex krijgt een steeds belangrijkere rol binnen circulaire bouwprojecten. Het is een methode om te meten in hoeverre bouwdelen later kunnen worden gedemonteerd en hergebruikt. Maar techniek alleen is niet genoeg: écht circulair bouwen vraagt om vroegtijdige samenwerking, gedeelde belangen en een gezamenlijke blik op de toekomst, zegt Andreas Ververis, key accountmanager bij Reynaers Aluminium. 'Losmaakbaar bouwen draait in de kern om samenwerking. Zonder die basis blijft circulair bouwen bij een ambitie.'
Architecten hebben nu alle vrijheid om circulaire vloeren te ontwerpen. Met Ultratop Terrazzo van Mapei kun je oude materialen hergebruiken en zo een vloer creëren die niet alleen duurzaam is, maar ook esthetisch uniek.
GesponsordDuurzaam bouwen vraagt om meer dan alleen hergebruik van materialen. De keuze tussen bestaande en nieuwe materialen is complexer dan het lijkt. Prestaties, levensduur en milieu-impact spelen allemaal een rol in de uiteindelijke afweging. 'De grootste winst zit niet in één oplossing, maar in de combinatie van keuzes', zegt Bart Hellings, hoofd projectteam bij Reynaers Aluminium.
Gesponsord'Als architecten moeten we tegenwoordig meer doen dan alleen mooie gebouwen ontwerpen. Architectuur moet CO₂-uitstoot verminderen, duurzaam zijn en rekening houden met demontage en recycling. Tegelijkertijd wil ik echter dat architectuur inspireert en dat mens en natuur gelijkwaardig centraal staan', zegt Christian Bergmann, oprichter van CBA Christian Bergmann Architecture.
GesponsordArchitectonisch beton verandert de skyline van Nederland. Van spiegelgladde gevels tot fotobeton met historische afbeeldingen: Preco maakt het mogelijk. Voor architecten betekent dit nieuwe creatieve vrijheid met duurzame, onderhoudsarme prefab-elementen die elk ontwerp uniek maken.
In het buitengebied bij Zunderdorp is een nieuwe vrijstaande woning ontworpen door Unknown Architects, die aansluit op het polderlandschap met zijn kenmerkende slotenpatroon en traditionele rechthoekige erven. De woning bestaat uit twee volumes met zadeldaken: een hoofdhuis centraal op het kavel en een achterhuis dat verder naar achter is geplaatst. Tussen beide gebouwen ligt een voorhof met de hoofdentree. Het achterhuis bevat een gastenverblijf met een eigen toegang aan dit plein.
De Remstee Hoeve in Zoetermeer heeft een nieuwe woonbestemming gekregen. De monumentale Groningse driekapsschuur uit 1927, ooit het centrum van een landbouwbedrijf, staat inmiddels midden in woonwijk Oosterheem. Door de transformatie naar tien woningen blijft het agrarisch verleden zichtbaar. Het oorspronkelijke woonhuis is behouden en achter de schuur is een nieuwe houten schuurwoning gebouwd om het project financieel haalbaar te maken.
Nog steeds verlaten veel vrouwen de architectuurpraktijk, in Nederland en erbuiten. De getallen liegen er niet om. Ik ben er ook zo eentje. Tenminste, zo heb ik dat heel lang gezien. Want ik werk niet op een architectenbureau, maar bij een uitgever.
Als november op de Architect één gemene deler had, was het wel hout. Maar liefst 4 van de 5 van de meest gelezen verhalen van deze maand gingen over houtbouw of waren een projectreview over een gebouw dat op zijn minst voor een aanzienlijk deel uit hout bestaat.
Hoera! Vandaag krijgen wij de sleutel van onze nieuwe woning. Nou ja nieuw, hij is al bijna honderd jaar oud. We gaan het pand behoorlijk verduurzamen door de gevels en het dak te isoleren met biobased materialen. Dat doen we zelfs zo ingrijpend dat we van het gas af kunnen.
Terwijl de maatschappelijke opgaven zich opstapelen, hapert de Nederlandse overheid. Hierdoor ontstaat er ruimte voor private partijen. Hoera? Of juist niet?
