Blog - Architectuur, wat nu?
Beeld The Why Factory

Blog - Architectuur, wat nu?

Door Harm Tilman - Al vele malen is de Nieuwe Architect gelanceerd. Tot op heden heeft dat weinig opgeleverd. Betekent dit dat de architect als specialist in het bouwen van nieuwe werkelijkheden heeft afgedaan?

In het Jaarboek Architectuur in Nederland 2019/2020 signaleert de redactie dat de architect een metamorfose heeft ondergaan. In aanvulling op zijn rol van kunstenaar en ambachtsman, neemt hij nu ook de rol van onderzoeker, opdrachtgever, ontwikkelaar en bruggenbouwer op zich.

Traditionele rol architect

Maar in de uitverkoren gebouwen is geen spoor te bekennen van de gedaanteverandering die de architect zou hebben ondergaan, merkt criticus Bernard Hulsman op, afgelopen week in NRC. Alle architectuur is op orthodoxe wijze tot stand gekomen, met architecten in een traditionele rol.

Architect als ontwikkelaar

Of dat laatste inderdaad het geval is, valt te betwijfelen. In de Fenix loods nam de architect immers wel degelijk een andere rol op zich, die van ontwikkelaar. Dat neemt niet weg, dat Hulsman een punt heeft.

Veerlaan gevel Fenix I te Rotterdam Beeld Archmospheres | Marc Goodwin

Denken over toekomst

De conclusie die ik uit Hulsmans scherpzinnige observatie trek, is dat het denken over de toekomst een impuls verdient. Immers beslissingen die je nu neemt, hebben pas minimaal tien jaar later effect en zijn op het moment zelf in het geheel nog niet zichtbaar.

Behoeften toekomstige generaties

Argument zou dan ook kunnen zijn dat deze beslissingen weliswaar zullen inspelen op huidige behoeften maar die van toekomstige generaties niet mogen ondergraven. Op dat moment in de toekomst zijn degenen die nu de beslissingen nemen, al lang uit het zicht verdwenen. De volgende generatie kan profiteren van deze beslissingen, of zit straks met de gebakken peren.

Gentrificatie in regio

In veel Hollandse steden neemt de druk op de omliggende gebieden toe. Vanuit de stad ambiëren veel gezinnen een woning met een tuin. Die vinden ze in de randgemeenten die al lang geen dorpen meer zijn, maar deel zijn gaan uitmaken van het stedelijke gebied. Dat jaagt in deze gemeenten de prijzen op en beperkt daarmee de mogelijkheden van de plaatselijke bevolking. Het is een vorm van gentrificatie die anders dan de verdringing in de stedelijke centra, maar zelden wordt benoemd.

Verbreding van A27

Ook op andere beleidsterreinen ontstaan langs dezelfde breuklijnen tegenstellingen. De verbreding van de A27 bij Utrecht is zo’n voorbeeld daarvan. Vanuit de gemeente Utrecht wordt actie gevoerd tegen de verbreding van de A27. Echter in de regio wordt deze wegverbreding juist toegejuicht. Bijkomend probleem is het vooral stedelijke gebruik dat van de Ring rond Utrecht wordt gemaakt.

Verbreding A27 bij Ameliswaard, Utrecht

Integrale afweging

Het onderstreept het belang van integrale afwegingen van het stedelijke en regionale gebied, met het oog op de consequenties die keuzes nu voor toekomstige generaties zullen hebben. Dat zal niet eerder dan over minimaal tien jaar zichtbaar zijn: een reden om er nu onderzoek naar te doen.

AM5 door The Why Factory

In de film From AMS to AM5 onderzoekt The Why Factory, de denktank van Winy Maas, het scenario dat in Amsterdam tot 2040 vijf miljoen inwoners worden gehuisvest. De discussie of dit allemaal uitvoerbaar is, moge nog even achterwege blijven. De vraag die toch eerst een antwoord verdient, is of je deze kant op wilt. In AM5 schetst The Why Factory een soort ‘Delirious Amsterdam’, zonder de subversieve kanten ervan.

From AMS to AM5 Beeld The Why Factory
From AMS to AM5 Beeld The Why Factory
From AMS to AM5 Beeld The Why Factory

Architectuur, wat nu?

Op het vlak van woningbouw is de behoefte aan dergelijke reflectie en voorstellen groot. Ook op dit terrein geldt dat de invloed van architecten beperkt is, gezien de rendementseisen van het kapitaal en de rigide regelingen vanuit de publieke sector. Zo de woningbouw al gaat veranderen, is daar veel tijd mee gemoeid en zijn maatschappelijke overeenkomsten nodig. Maar binnen dergelijke constellaties kunnen architecten wel degelijk nuttige voorstellen doen. Ze zijn immers als geen ander specialisten in het bouwen van nieuwe werkelijkheden.

From AMS to AM5

The Why Factory, From AMS to AM5, 1 december 2020, 20.00 uur, livecast Pakhuis de Zwijger, met Winy Maas, directeur MVRDV, The Why Factory; Josja van der Veer, directeur Ruimte en Duurzaamheid gemeente Amsterdam; Eric Frijters, directeur FABRICations; Lyongo Juliana, directeur Caribische Regio OZ; Wouter Veldhuis, directeur MUST; Eveline van Leeuwen, wetenschappelijk directeur AMS Institute; Indira van het Klooster, directeur ARCAM

Lees ook

Harm Tilman (1954, Rotterdam) is auteur, docent, moderator en zelfstandig redacteur op het gebied van architectuur en stedenbouw. Tot 2021 was Harm hoofdredacteur van het de Architect. Daarvoor werkte hij o.a. als coördinator en docent stedenbouwkunde aan de Academie van Bouwkunst Rotterdam.