ARC22: Zeesluis IJmuiden - ZUS [Zones Urbaines Sensibles]

De sluizen op het sluiscomplex bij IJmuiden vormden tot voor kort de connectie tussen het Noordzeekanaal en de Noordzee. De grootste sluis van het voormalig sluizencomplex, de Noordersluis, stamde uit 1929 en kon de afmetingen van de huidige en toekomstige scheepvaart niet meer aan. In 2020 is de de nieuwe Zeesluis opgeleverd, ter vervanging van de Noordersluis. De Nieuwe Zeesluis is uniek: Het betreft de grootste sluis ter wereld, met een sluiskolk van vijfhonderd bij zeventig meter.

Toelichting ZUS | Beeld Ossip van Duivenbode

De ontwerpopgave is opgevat als een machine in het landschap. Zo is er vanuit twee sporen gewerkt: de aansluiting bij het omliggende landschap en context met de ambitie een verbindende schakel te maken, daarnaast is de machine als een intergraal klokwerk opgevat, waarbij de leesbaarheid van de werking goed afleesbaar mocht blijven in de vormgeving. Hier is gedurende alle aanpassingen blijvend op gestuurd.

Het ontwerp van dit grootse civiele kunstwerk is een innige samenwerking tussen ingenieurs, architect en landschapsarchitect. Vanaf de aanvang tijdens de tender is dan ook structureel samengewerkt om tot een versmelting van techniek en esthetiek te komen. Door het landschap, de infrastructuur en de architectuur binnen het bureau te houden kon er nauw worden samengewerkt om tot een integraal ontwerp te komen.

Een infrastructureel project met een levensduur van honderd jaar in een zeeklimaat vraagt om meer dan alleen robuuste materialisering: Het vraagt ook om een architectuur die onverschrokken en trots de voordeur van het achterliggende land vormt. Alles op deze locatie is van een ongekende schaal; geen gebouwen ter referentie, slechts de horizon biedt houvast. Met de keuze van materialen is daarom ingezet op veroudering, schaduwwerking en het veranderende zonlicht, om tijd en dynamiek te accentueren.

Zeesluis IJmuiden. Beeld Ossip van Duivenbode

De energie die nodig is om de zes-verdiepingenhoge sluisdeuren binnen vijf minuten te openen wordt duurzaam, op zee, opgewekt met windenergie. Het Sluisoperatiecentrum, waarvan de deuren worden bediend, functioneert energieneutraal dankzij het vlak PV-panelen dat aan de voet van het gebouw in het landschap is ingepast.

Het was het belangrijk om de sluis in een landschap te plaatsen en het Sluisoperatiecentrum (SOC) meer dan louter een technische faciliteit te laten zijn. Het Sluis Operatie Centrum is ontworpen als een monoliet, een rots in de branding. Dat de sluis niet enkel een technisch ontwerp is, maar deel uitmaakt van het landschap, uit zich ook middels de publiek toegankelijke fietsroute over het sluizencomplex met het bijhorende uitkijkpunt.

Dank aan de Welstand en het Kwaliteitsteam, die mede voor het eindresultaat verantwoordelijk zijn.