Toelichting: KVDK Architecten
De Keukenhof is wereldberoemd om zijn bloementuin. Deze tussen 1950 en 1958 aangelegde Nationale Bloembollententoonstelling is onderdeel van de historierijke buitenplaats Keukenhof ontstaan in 1638. Zo werd er een, voor Nederland unieke, terrastuin met kunstmatige dijk aangelegd. In 1860 werd het totale park volledig heringericht door vader en zoon Zocher. De tuin van de buitenplaats is inmiddels rijksmonument. Rond 2010 is er een masterplan opgesteld waarin het gebied rond het kasteel Keukenhof benoemd werd tot ‘cultuurpark’.
Masterplan cultuurpark Keukenhof
Het doel was om de buitenplaats een nieuwe impuls te geven met respect voor het historisch kader. In dit masterplan was eventueel plek voor een museum. Door toedoen van KVDK architecten is de optie vertaald naar een concrete positie en een reële afmeting voor een museumgebouw. Een ingenieuze maar tevens gecompliceerde aanpassing betrof het plaatsen van het basement in het monumentale dijklichaam. Hiermee werd het museum het scharnierpunt tussen een landschappelijk vormgegeven voorplein, het monumentale terrassenlandschap, de open strandvlakte en de beboste strandwal vormen. Intensief overleg en zorgvuldige maatvoering zorgden ervoor dat Rijksmonumenten het plan voor een museum op deze gevoelige plek volledig omarmd heeft.
Nieuw en anders
De VandenBroek Foundation van familie Van den Broek, bekend van onder andere supermarktconcern Dirk, stapte in het culturele project en vroeg architect Arie Korbee van KVDK architecten om een kleinschalig hedendaags daglichtmuseum te ontwerpen. Gecombineerd met de randvoorwaarden van de cultuur- en natuurhistorische locatie ontstond een eigentijds gebouw met een rustige architectonische expressie. Het gebouw rijst direct tussen de bomen op uit het park en kent geen overgangszones. Het interieur moest flexibel indeelbaar zijn om te kunnen variëren met de voeding & consumptie-kunstcollectie van de foundation en toekomstige bruikleententoonstellingen. De zalen zijn daarom in de breedte opdeelbaar en de grote trappartijen zijn te gebruiken als tentoonstellingsruimte, maar ook als tribune. De routing volgt het Guggenheim-principe, waar de bezoeker op het hoogste punt start en al dalend automatisch alle tentoonstellingszalen passeert. Door deze vloeiende beweging ontstaat een ruimtelijke continuïteit.
Route Architecturale
De ‘route architecturale’ meandert door hoge en lage ruimtes en langs verrassende daglichtplekken die een nadrukkelijke relatie met het parklandschap aangaan. De sfeer verandert door de verschillende lichtinvallen en uitzichten continu. In het hart van het gebouw komen de twee zichtassen van het gebouw samen op een glazen loopbrug. Vanaf deze brug heeft de bezoeker aan alle kanten contact met de natuur en via een hoekraam fantastisch zicht op het kasteel. Dit raam, met aan beiden zijden het moderne equivalent van een raam uit een kathedraal, zorgt voor de fonkeling in de hoek van de simpele hoofdvorm. Voor de liefhebbers is in de verschillende verhoudingen de gulden snede te herkennen.
Schatplichtig aan de achtergrond van de opdrachtgever, loopt er buiten een wandelroute door het gebouw waarbij de wandelaar via ‘etalages’ getrakteerd wordt op enkele van de fraaie objecten in het museum. In het Lisser Art Museum is de beleving van kunst, architectuur en natuur als één geheel met elkaar verbonden.
Ingetogen en uitnodigend
Het gebouw bestaat uit twee hoofdvolumes. Eén volume staat in de dijk en draagt het erboven ‘zwevende’ volume. De uitkraging wordt door slechts vier kolommen, die qua vorm en materialisering aan bomen refereren, gedragen. De schil kent een ingetogen, monolithische materiaalkeuze afgestemd op het omringende bos en bestaat uit een bijzondere, in een aardse kleurschakering en langgerekte Petersen-steen. De schuin aangesneden langsgevel loopt parallel met de weg ten zuiden van het museum. Het dijklichaam bij de entree opent zich als een hartelijk welkomstgebaar door een glazen vlies dat tussen de grote luifel en de opengewerkte dijk is geplaatst. Door deze transparantie blijft de dijk volledig zichtbaar. De ervaring van een dijk te betreden wordt extra voelbaar als bij binnenkomst een vloer, van terracotta-kleurige bakstenen, de bezoeker, tussen twee kroet-hardstenen wanden richting het daglicht en de lichte materialisatie van de bovenverdiepingen, leidt.
Duurzaam in alle gradaties
Het ontwerp kenmerkt zich door enkele slimme, passief duurzame oplossingen. Zo verstrooit de ruime, glazen entree het daglicht in de expositieruimtes die derhalve relatief weinig ramen behoeven en dus klimatologisch eenvoudiger te regelen zijn. Het depot bevindt zich volledig in de dijk waardoor koeling of verduistering niet nodig is. Actieve duurzame toepassingen in het gebouw zijn een warmte/koude opslag, een grijswater-systeem voor de toiletten en een te betreden groendak.
De waardevolle bezittingen vereisen een hoog installatietechnisch- en beveiligingsniveau van het gebouw met een zeer goed isolerende, traag reagerende buitenschil. In elke tentoonstellingszaal wordt gebruik gemaakt van een bezetting-gestuurde luchtbehandelingsinstallatie en LED-verlichting. De ruime mate van gefilterd daglicht draagt bij aan vermindering van energiegebruik maar eveneens aan een natuurlijke beleving van het museum. Door de plaatsing in de dijk, de materiaalkeuzes en het groendak heeft het museum een natuurlijke en robuuste uitstraling die met gemak de eeuwigheid lijkt te trotseren.
