Volgens filosoof Pieter Hoexum en fotograaf Christian van der Kooy kun je bij uitkijktoren Einderheide bij Eindhoven, ontworpen door Next architects, spreken van een rijke, bevredigende zintuigelijke ervaring. Een rééks ervaringen zelfs, die al begint als je aan komt rijden.
Het woord 'schoonheid' raakte ergens halverwege de twintigste eeuw in onbruik. Voorwerpen, kunstwerken of gebouwen 'mooi' noemen, was ooit vanzelfsprekend, maar is gaandeweg nietszeggend en subjectief geworden. Het eens worden over schoonheid, zelfs binnen een kleine groep mensen, is onmogelijk geworden. De gevolgen voor de architectuur zijn verstrekkend.
'Na die spiegelende bloempot heeft Rotterdam nu ook een spiegelende drol', grapte een vriend, duidend op het in mei geopende museum Fenix. 'Klopt, typisch Rotterdams', lachte ik. Maar tegelijk vormt die drol een sleutelmoment in onze architectuurgeschiedenis. Fenix wijst een weg uit de afgelopen decennia van bekrompen nationalisme waarin Nederland als architectuurland is verworden tot een dorp.
Waar komt de hardnekkige behoefte van Nederlanders aan goedkope gebouwen toch vandaan? En waarom maakt deze behoefte nooit plaats voor een verlangen naar schoonheid? Hebben we het functionalisme in architectuur verward met uitgeklede gebouwen?
Een architect zal een gebouw nooit zomaar mooi noemen. Spreken over schoonheid in architectuur lijkt wel taboe. Toch wijdden Nele De Raedt en Maarten Delbeke er een heel boek aan met artikelen van zowel architecten, zoals Willem Jan Neutelings en Adam Caruso, als historici, kunstenaars, en zelfs een juriste. 'Je moet spreken over schoonheid ernstig nemen!'
Toen Hans van der Heijden eind jaren tachtig afstudeerde hing er volgens hem iets onbestemds in de lucht. 'Superdutch had een vacuüm getrokken, iets wat veel architecten prima vonden maar ik zag dat met lede ogen aan.' Hij herinnert zich nog goed dat hij overdonderd was van het Piraeus-gebouw in Amsterdam, ontworpen door Hans Kollhoff. 'Dat zoiets totaal anders kon in Nederland vond ik hoopgevend.'
'The world is my playground.' Geboren in Venezuela en opgegroeid in Nederland, Nigeria en Sint Maarten; Aura Luz Melis spreekt vloeiend vijf talen. Als partner bij Inside Outside werkt ze aan opdrachten over heel de wereld, van Amsterdam tot Tijuana. Het ontwerpbureau richt zich op landschap en interieur, toch is ze hier als architect helemaal op haar plek: 'Was het landschap eerst secundair, nu beginnen veel plannen er juist mee.'
Ule Koopmans en Wouter Keizer hebben met hun bureau een helder doel voor ogen: werken aan toonaangevende projecten in Nederland. Dat doen ze met een gevarieerd portfolio: 'Mocht de woningbouw stilvallen, dan gaan de stationsgebieden wel door. Of andersom. Dus dan hebben wij altijd werk.'
