Nadat iedereen op studiereis naar Zwitserland is geweest om het wonder van moderne wooncoöperatieven als Kalkbreite te bekijken, was het eindelijk mijn tijd. Met een gezelschap van landschapsarchitecten en stedenbouwers bezocht ik Bazel en Zürich. Gebouwen zijn daar geen optelsom van programma's van eisen, maar scoren sterk op - ik krijg het woord amper uit mijn toetsenbord - integraliteit. Hier wordt verdicht door opdrachtgeverschap dat niet alleen maar neemt, maar de stad ook iets teruggeeft.

'De weidsheid van het gebied vroeg naar ons idee naar hoge, statige kastelen.' In 1995 bedacht Sjoerd Soeters samen met Paul van Beek het plan voor Haverleij. Bijna 25 jaar na datum is het idee verwezenlijkt. Den Bosch is negen nieuwbouwkastelen en één slot rijker. Onder anderen de architecten Michael Graves, Kees Kaan en Jo Crépain droegen met hun kasteelontwerpen bij aan dit woeste plan.

Het parkgebouw voor begeleid wonen in het Berlijnse stadsdeel Pankow is een leerstuk voor opdrachtgevers en opdrachtnemers in de woningbouw. Het ontwerp van architectenbureau MoFrei stelt de bewoners centraal en valt op door de expressieve kracht van eigentijdse, lichtgewicht materialen. In een bijzondere samenwerking ontwierpen en ontwikkelden een aantal vrouwen het gebouw.

Zonder een goede opdracht is de architectuur nergens. Nu de spreadsheet hoogtij viert, is het niet gemakkelijk om tot een kwalitatieve opdracht te komen. Dit vraagt om goed opdrachtgeverschap én goed opdrachtnemerschap, waarin beide partijen zich verantwoordelijk voelen voor een duurzame gebouwde omgeving. Aan de basis hiervan ligt zelfreflectie en een cultuur waarin de opgave en het proces ter discussie kunnen worden gesteld. Wat is nodig voor een stevig fundament waarop architectuur kan ontstaan? In magazine #4 van 2024 gaat de redactie op zoek naar antwoorden.