Tekst Marieke de Vries
Een streng beveiligde deur in de aanbouw tussen pastorie en kerk brengt de bezoeker in een ruime entree met zicht op de achtergelegen tuin en op de nieuwe gymzaal. Dit nieuw tussen geschoven volume is ingetogen ten opzichte van de aangrenzende kerk en pastorie en valt vanaf de straat niet direct op. Wijnen Architectuur heeft de aanbouw, die plaats biedt aan een gymzaal, entree en lift ten behoeve van de pastorie, een gelijke vorm en eenzelfde oriëntatie gegeven als de nieuwbouw in de kerk.
Sereen
Bij binnenkomst vanuit de nieuwe aanbouw opent zich in de kerk een totaal andere ruimtelijke beleving: een serene sfeer door het spel van direct zonlicht door de raampartijen. De ruimtelijke beleving van de kerk is behouden, maar dan zonder tocht en galm en met een totaal andere functie.
Pleinwerking
“Door de taps toelopende vorm en de oriëntatie van de inbouw, of de Spie zoals wij het object noemen, ontstaat aan de ene zijde een plein en aan de andere zijde een straat. Als bezoekers binnenkomen door de oorspronkelijke entree oogt de kerk vol. Pas nadat de balie in de inbouw is gepasseerd, is het godshuis in volle glorie te bewonderen. Door de toevoeging van het blok ontstaan er spannende ruimtes en is de kerk steeds op een andere manier te ervaren. Op de bovenste verdieping van de rode inbouw lijkt het bijvoorbeeld of je in een kelder bent,” vertelt Miel Wijnen.
Voorgevel van de Pastoor van Arskerk. Fotograaf Norbert van Onna
Historie
De kerk stamt uit 1929, ontworpen door architect M.J.H. van Beek. Het is een donker gemeentelijk monument met een enorm schilddak en een opvallende toren aan de achterzijde. In de Eindhovense wijk de Barrier vervult de kerk al jaren de rol van ontmoetingsplek en oriëntatiepunt, mede dankzij de samenhang met het voorliggende plein. Toen Woonbedrijf in 2005 het godshuis kocht was het al snel duidelijk dat deze functie niet verloren mocht gaan.
Functieverandering
Wijnen Architectuur was vanaf het begin betrokken bij het project. In overleg met monumentzorg, buurtbewoners en potentiële huurders werd er gepraat over een nieuwe invulling. Na allerlei tijdelijke functies kwam het gebouw in aanmerking voor De Combinatie Jeugdzorg, een tandarts, huisarts, neurolinguistisch programmeur en de Boeday: een creatief begeleidingscentrum voor vrouwen met een bijzondere hulpvraag.
Pleinwerking
Interieurarchitect Studio Breuer ontwierp in samenwerking met Wijnen Architectuur onder andere de inrichting van 50 flexplekken op de verdiepingen van de Spie, de woonkamers in de pastorie voor De Combinatie en de inrichting van het ontmoetingsplein in de kerk. De akoestiek speelde hierbij een belangrijke rol. Alhoewel de werkplekken van de werknemers strikt gescheiden zijn van de ruimte voor de kinderen, vinden er op het plein in de kerk veel ontmoetingen tussen beide gebruikers plaats. De sfeer op het plein is door de inrichting en het aangename geluidsniveau prettig en ongedwongen.
Pleinwerking op de kerkvloer. Fotograaf Norbert van Onna
Invullen
De herbestemming van de kerk gaat niet over één dag ijs. De architecten hebben nu nog steeds veel contact met de opdrachtgevers en eindgebruikers. Zo wijst Jan Aarts, manager van De Combinatie, op een eventuele deurstop en wordt er nog gezocht naar een invulling voor het altaar.
Nieuw…
Oud en nieuw zijn los van elkaar gehouden. De rode inbouw raakt alleen de vloer. Dat betekent dat alle installaties onder de nieuwe vloer weggewerkt zijn en uiteindelijk uitkomen in de kelder onder het altaar. Wijnen vertelt: “we willen het gebouw ook functioneel laten zijn in de toekomst. Daartoe hebben we duurzaamheid als belangrijk aspect laten gelden in het ontwerp. Zo hebben we in samenwerking met Nelissen ingenieursbureau een warmtekoude opslag en warmtewisselaren toegepast.”
…en oud
De kerk is voelbaar in al haar facetten: het geluid, licht en ruimtelijkheid. “Andere herbestemde kerken worden helemaal volgebouwd met vloeren en wanden. Wij hebben er voor gekozen de ingreep reversibel te maken.” Hierdoor is de kerk op bepaalde momenten in haar volle glorie te aanschouwen. Het oude karakter komt overal terug: een krakkemikkige trap die bezoekers leidt naar het koor aan de voorzijde, de lage kelder en smalle authentieke raampartijen bij de werkplaats achter het altaar.
Bouwfysische doorsnede met groen als isolatie, rood als warme lucht en blauw als afzuiging van deze lucht. Afbeelding Wijnen Architectuur
Licht geroezemoes
De bouwfysica heeft veel aandacht gekregen. Dit uit zich in het aanlichten van de gewelven (in samenwerking met lichtarchitect Peter van Kempen), de akoestische overspraakinstallatie die een continu geluid produceert dat de galm in de kerk vermindert en de geluidsisolerende panelen in de puien van de zijbeuken.
Rode Spie
In een eerste indruk uit het beschikbare fotomateriaal staat de rode inbouw als een groot object ietwat verloren in de ruimte. De zorgvuldige detaillering maakt de beleving echter met alle zintuigen volledig en complementair. Alles vult elkaar aan en maakt een prettig gebruik van het gebouw mogelijk.
