Berlage Lyceum, Amsterdam - Atelier Pro

Hoe renoveer je een schoolgebouw uit 1924, in de stijl van de Amsterdamse School en op een sleutelplek binnen Plan Zuid, zó, dat het een plek wordt voor vernieuwend onderwijs? Het Berlage Lyceum is prachtig, maar ook al 100 jaar in gebruik als middelbare school: het complex oogde sleets, ruimtes waren dichtgezet en originele details niet langer zichtbaar; ook was het niet geschikt voor het onderwijs van nu. Iedere ingreep moest daarbij met zorg worden afgewogen, omdat het een Rijksmonument is.

(Beoogde) aanpak

Door de Amsterdamse School-architectuur juist als uitgangspunt te gebruiken, werd het mogelijk een eigentijdse leeromgeving te creëren met respect voor het Rijksmonument. De school is zoveel mogelijk in haar oude glorie hersteld, maar daarbij is altijd op een innovatieve, open manier naar het monument gekeken; al aanwezige, verborgen kwaliteiten zijn weer zichtbaar gemaakt, terwijl er tegelijkertijd slim gebruik is gemaakt van latere ingrepen om het complex up-to-date te krijgen.

Samenwerking met andere disciplines

Dat deze gelaagde opgave geslaagd is komt door de hoge ambitie en betrokkenheid van álle partijen. Aanjager was opdrachtgever Esprit Scholen, die bijzonder gemotiveerd was om het monument naar voren te halen. Bijzonder was ook de rol van de gebruikers, die bij alle keuzes betrokken waren; van de aannemer, die een mock-up van een lokaal maakte om ideeën te testen; van de Dienst Monumenten, die als geweten van het gebouw fungeerde en van Olphaert den Otter, die tekende voor het kunstwerk in de hal

Duurzaamheid

Bij de renovatie stonden duurzaamheid en circulariteit centraal; door een stapeling van technische en energetische ingrepen heeft het monument een energielabel A+++ en is het BENG. Daarbij is zoveel mogelijk hergebruikt zoals de cv-leidingen, de radiatoren en de originele(!) zeegras vloerisolatie. Het houten plafond uit de gymzaal is hergebruikt als akoestisch plafond in de aula, de staalconstructies in de nieuwe doorbraken zijn gemaakt van donorstaal, en ook het kantoormeubilair is bestaand.

Materiaal en techniek

Nieuwe materialen zijn gekozen op hun milieuvriendelijkheid: alle binnenisolatie is uitgevoerd in vlaswol en alle binnenwanden zijn geschilderd met C2C verf van Ekotex. Daarnaast is het gebouw met een WKO-installatie aardgasvrij gemaakt en liggen op het dak onzichtbaar weggewerkte zonnepanelen. Om deze maatregelen zinvol te maken is ook de thermische schil verbeterd, door na-isolatie van het dak en de vloer, het plaatsen van hoogwaardig monumentenglas en het verbeteren van de luchtdichtheid.

Maatschappelijke impact

Met de renovatie is een belangrijk gebouw binnen Plan Zuid in ere hersteld en een onderwijslocatie behouden voor de stad Amsterdam; de grootste winst is echter voor de staf en de leerlingen, die er nu weer een inspirerende leer- en werkplek vinden – zoals een oud-leerling op LinkedIn postte: ‘Mijn “oude” school, love it!’ Toegevoegde waarde is daarbij de restauratie van de art-deco wandschilderingen in het gebouw, en de nieuwe wandschildering van Olphaert den Otter, ‘Een Onvergetelijke Dag’.

Fysieke impact

Door de ingrepen wordt de schoonheid van het gebouw weer zichtbaar en zelfs versterkt, terwijl de al aanwezige potentie op een eigentijdse manier wordt benut: de oorspronkelijke kleuren, lambriseringen en deuren zijn weer teruggebracht, terwijl de dichtgezette garderobenissen zijn opengemaakt en getransformeerd tot studieplekken; op de plek waar eerst wandkasten zaten zijn zichtvensters aangebracht. Door het verplaatsen van wanden zijn de lokalen vergroot, met behoud van de originele ritmiek.

Gefaseerde renovatie

Omdat het complex uit twee delen bestaat wordt de renovatie ook in twee fases uitgevoerd: gebouw B is in december 2024 opgeleverd, gebouw A volgt medio 2026. De renovatie van gebouw B dient daarbij als blauwdruk voor gebouw A – wat zorgt voor efficiëntie en optimalisatie – en is letterlijk voorbeeldstellend. Daarom hebben we besloten om het complex dit jaar al in te sturen voor de ARC Awards: gebouw B laat zien wat er mogelijk is, terwijl in gebouw A nog duidelijk is welke problemen er spelen.

PDF bestanden

  • 2030-berlage-lyceum-geb-b-begane-grond-inrichting

    Download
  • 2030-berlage-lyceum-geb-b-eerste-verdieping-inrichting

    Download
  • 2030-berlage-lyceum-geb-b-tweede-verdieping-inrichting

    Download
  • a3-inzending-atelier-pro-berlage-lyceum

    Download