Toelichting: Civic Architects | Beeld Stijn Bollaert
Het Schoenenkwartier is een nieuw museum en innovatief kenniscentrum voor schoenenontwerp, schoenenproductie en schoenenmode in het centrum van Waalwijk, dé Nederlandse leer- en schoenenstad. Het is gehuisvest in een rijksmonumentaal gebouwencomplex uit de jaren ’30, van architect Alexander Kropholler, dat deels is gerenoveerd, getransformeerd en uitgebreid. De gebouwen huisvesten nu een collectie van 12000 schoenen, enkele vaste tentoonstellingen, een kenniscentrum met onderzoeksbibliotheek, workshopruimte en auditorium, museumcafé met winkel en laboratoria voor ontwerp en prototyping.
Historisch ambacht als verbinder
Waalwijk is een typische kleine Europese stad die groot werd door de industriële ontwikkeling van een lokaal ambacht, maar die tegelijkertijd worstelt met zijn toekomst. Leerbewerking en schoenfabricage vormden de stad, maar zijn ondertussen grotendeels verdwenen.
Het nieuwe Schoenenkwartier neemt het voortouw om de industrie te begeleiden naar een duurzame toekomst, verbonden met het historische ambacht en gevoel voor ondernemerschap en innovatie. Het gebouw is een combinatie van een museum en een innovatiecentrum, verweven in één levend geheel. Tussen de tentoonstellingszalen bevindt zich een onderzoeksbibliotheek, er zijn verschillende innovatie- en ontwerplabs voor onderwijs en artists in residence, en verschillende mogelijkheden voor congressen en bedrijfspresentaties. Het regionale schoenenvakmanschap is door het Schoenenkwartier weer terug op de plek waar het begon, de stad wordt weer een (inter)nationale bestemming voor experts en vernieuwers en de cultuurhistorie van de lokale gemeenschap wordt getoond en versterkt. De collectie vormt in dit alles de eindeloze bron van inspiratie.
Architectuur voor iedereen
Het Schoenenkwartier bevindt zich in het hart van het historische stadscentrum aan het Raadhuisplein, de locatie waar in de vorige eeuw het raadhuis en het gemeentehuis waren gehuisvest. De algemene functies van het museum zijn direct zichtbaar vanaf het plein en zijn tevens publiek toegankelijk, ook voor mensen die niet voor de tentoonstellingen komen. Naast een museum en innovatiecentrum is het Schoenenkwartier daarmee tegelijkertijd een gastvrije pleisterplaats voor de gemeenschap. De gastvrije publieke uitstraling is ook merkbaar als je het gebouw binnen gaat door de historische arcades met royale taats- en schuifdeuren: Het entreegebied is volledig geopend en centraal door het gebouw loopt een binnenbestrating met een klinkerpatroon dat doet denken aan een overdekt stadspleintje.
De toon in het complex wordt gezet door vertrouwde materialen zoals bakstenen, staal, beton en hout, en niet door minimalistische witte ruimtes, zoals je misschien meer zou verwachten bij een modern museum. Dit is een bewuste keuze: De materialen versterken de sfeer van de collectie en van het historische gebouw te versterken, en vormen één gesammtkunstwerk. Tegelijkertijd blijkt dat sommige bezoekers zich onwennig of ongewenst kunnen voelen in abstracte museale ruimtes omdat ze er niet zo vaak, terwijl het museum juist open wil staan voor een zo breed mogelijke doelgroep. De gekozen échte materialen en de gebruikte geometrische vormen zijn doelgroepoverstijgend in die zin dat ze een beroep doen op universele ervaringen van de menselijke zintuigen; van zicht tot gehoor, van tast tot geur. De materialen zijn ook gekozen met het oog op duurzaamheid. Dat betekent enerzijds dat ze tegen een stootje moeten kunnen en mooi verouderen, en anderzijds dat ze duurzaam mogelijk gewonnen, en daar waar mogelijk hergebruikt.
Proeftuin voor nieuwe technieken
Met de verschillende ontwerp- en maaklabs biedt het Schoenenkwartier ruimte aan ontwerpers, onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven om te experimenteren met nieuwe circulaire technieken, en dit te tonen aan het publiek. Ook in de architectuur en het interieurontwerp is geëxperimenteerd met verschillende technieken en materialen. Het idee om van een benauwend jaren ’80 kantoorgebouw met lage plafonds tóch museale ruimtes te maken, door er op een bijzondere manier delen uit weg te zagen en zo veel mogelijk te behouden, is hiervan een voorbeeld. Ook met de relatie tot de originele architectuur, van Alexander Kropholler, is geëxperimenteerd door bewust elementen over te nemen of te contrasteren. Daarnaast is de centrale multifunctionele balie in het entreegebied opgebouwd uit ‘kalkhennep’ met daarboven plafonds van kunstvilt uit gerecyclede PET-flessen. De onbetwiste eyecatcher in het entreegebied is de experimentele keramische tegelwand, ontwikkeld in samenwerking met het bureau La-Di-Da. De wand combineert keramiek-ambacht met innovatie en verduurzaming door de bijzondere vorm van de 3d geprinte mallen en het gebruik van afval uit andere glazuurprocessen.
