Het Architectuur Filmfestival Rotterdam (AFFR 2020) is deze dagen van start gegaan met een buitengewoon interessant programma, maar de kans de geprogrammeerde films ook daadwerkelijk life te gaan zien in de bioscoop, is niet bijzonder groot. Door een noodverordening van de Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond mogen niet meer dan dertig personen in een filmzaal aanwezig zijn. Veel mensen die zich hadden verheugd op vier dagen architectuurfilms, kregen daardoor te horen niet meer welkom te zijn op het festival.
Space ship Earth
Ook de openingsavond van AFFR 2020 verliep anders dan verwacht. De organisatie was gedwongen de openingsvoorstelling "Space Ship Earth' die voor 600 mensen vertoond zou worden in een drive-in bioscoop op RDM Rotterdam, af te gelasten en uit te wijken naar Lantaren Venster voor twee voorstellingen met dertig mensen.
Schuldige architectuur
De films op het filmfestival zijn losjes gerelateerd aan het thema Guilty Architecture / Schuldige architectuur, waarmee de organisatoren naar eigen zeggen op zoek gaan naar de morele dilemma’s van onze tijd. Het festival thematiseert de verwoestende ecologische gevolgen van de wereldwijde urbanisatie die een appel doen op het (morele) besef van bouwers en architecten.
Rol architecten
Ook werpt AFFR vragen op of er nog wel te bouwen valt zonder de planeet onherstelbare schade toe te brengen? Wat is de rol van architecten in een samenleving waarin de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt ? Hoe om te gaan met populistische leiders die traditionele waarden en klassieke bouwstijlen bepleiten als teken van nationale identiteit en zekerheid?
Stedelijke situaties
Maar geen nood, wie te laat is of achter het net vist, kan zich wenden tot een livestream met vertoningen en specials die AFFR onder de naam AFFR LIVE verzorgt. Tot de films die in deze live stream te zien zijn, gaat een aantal over interessante stedelijke situaties, waarin (een gebrek aan) betaalbare woningen de hoofdrol speelt.
Miracle on 42 Street
Manhattan Plaza in New York is een sociaal experiment uit de jaren 70, dat een verpauperde buurt liet uitgroeien tot een van de aantrekkelijkste delen van de stad. Het gigantische wooncomplex bood gesubsidieerde woningen aan aan theatermakers op Broadway. Van Angela Lansbury en Samuel L. Jackson tot Alicia Keys en Larry David, allemaal hebben ze hun carrière te danken aan deze bijzondere woonplek. Ondanks turbulente financiële tijden en de AIDS-crisis houdt het project nog altijd stand. Miracle on 42nd Street laat zien hoe de betaalbare woningen van Manhattan Plaza de toekomst van New York’s unieke theaterleven voor altijd zouden veranderen.
Havana from on high
Boven op de daken van de vervallen hoofdstad Havana leven Arturo, Tita, José en María. Vanuit de hectiek van de stad zijn ze hier hoog boven de herrie en de stank komen wonen. Grootse uitzichten als compensatie voor een bestaan dat steeds bevochten moet worden. Havana from on High biedt een ongebruikelijke blik op Cuba’s hoofdstad, gezien vanaf het hoogste punt. Vanwege een chronisch tekort aan huizen heeft Havana op haar daken een levendige gemeenschap van illegale woningen.
Grote gebouwen
Ook worden een aantal films getoond waarin het lot van grote gebouwen thema is.
La Nave
Het wooncomplex Le Vele di Scampia is synoniem voor criminaliteit, drugsmisbruik en moord. Franz Di Salvo's oorspronkelijke ontwerp voor de vier gigantische galerijflats in Napels bevatte de belofte van een woningbouwproject waarin sociale samenhang centraal stond. Het gebruik van slechte constructiematerialen en een gebrek aan infrastructuur veranderden het utopische ontwerp in een dystopie. In zijn eerste documentaire La Nave werpt de Rotterdamse fotograaf Hans Wilschut een nieuw licht op dit project. Bewoners geven blijk van hun haat/liefde verhouding met Le Vele. De sloop die in 2016 werd aangekondigd is niet de oplossing, toch lijkt dit lot onafwendbaar.
Inside Prora
Op het eiland Rügen in de Baltische zee, niet ver van de Poolse grens, ligt een van de grootste projecten die door de Nazi’s is gebouwd. Deze kilometerslange bakstenen structuur is gebouwd als vakantiebestemming voor de inwoners van het Derde Rijk, een historische voorloper van de all-inclusive hotels langs onze vakantiekusten. Na de Tweede Wereldoorlog werd Prora als vakantie-oord in gebruik genomen door het communistisch regime. Sinds de val van de muur staat het leeg en hebben 10tallen projectontwikkelaars er hun tanden op stuk gebeten. Nico Webers Inside Prora ontsluiert de veelbewogen geschiedenis van dit project dat symbool staat voor het modernisme in de architectuur en het ontstaan van het massatoerisme.
Making a mountain
De Deense architect Bjarke Ingels maakt het onmogelijke mogelijk. Making a Mountain volgt het verloop van het ambitieuze project CopenHill, ’s werelds schoonste energiecentrale waarop een kunstmatige skibaan is aangelegd. In dit complex verbindt BIG (Bjarke Ingels Group) op spectaculaire manier recreatie en industrie met elkaar, plezier en nut, twee werelden die meestal ver van elkaar afstaan. De architect zelf repte van hedonistische duurzaamheid. Een dergelijke stad als een door mensen gemaakt ecosysteem is volgens Ingels de toekomst. Het CopenHill project vormde het startschot voor deze revolutie.
Architectuur en macht
De relatie van architectuur met politiek en macht staat de laatste tijd sterk in de belangstelling. Er is veel geld mee gemoeid, de architectuur wordt van oudsher gebruikt om een politieke boodschap uit te dragen. Bij de beslissingen van veel Westerse architecten om in Rusland of China te gaan bouwen, worden veel vraagtekens gezet. Andersom worden de uitspraken van wereldleiders over architectuur met argwaan bekeken.
Architecture must blaze
'Architectuur moet branden' was het manifest waarmee twee jonge Oostenrijkse architecten eind jaren 60 de architectuurwereld op haar kop zette. De gelijknamige film 'Architecture Must Blaze' laat zien hoe Wolf D. Prix en Helmut Swiczinsky dat voor elkaar kregen. Geïnspireerd door de vele ‘happenings’ van de jaren 60 begonnen zij het bureau Coop Himmelb(l)au. In zijn begintijd maakte het gebouwen die eruit zagen alsof ze explodeerden. Himmelb(l)au werd daarmee het boegbeeld van het zogenoemde deconstructivisme, een architectuur stroming die in de jaren 90 enige tijd in de belangstelling stond. Na deze episode begon Coop Himmelb(l)au veel te bouwen: de Martin Luther Kerk in Hainsburg, het Groninger Museum en BMW Welt in München behoren tot de bekendste gebouwen. In de film vertelt Wolf D. Prix over zijn werk in de jaren zeventig en waarom hij uiteindelijk het besluit nam om te gaan bouwen.
Aalto
De Finse architecten Alvar en Aino Aalto behoeven geen nadere introductie. In deze filmbiografie vertelt filmmaker Virpi Suutari het verhaal achter hun architectuur en laat hij zien hoe die voortkwam uit een grote sociale betrokkenheid. Met zeldzame archiefbeelden krijgen we een kijkje in het werk en het leven van de Aalto’s waarin ook kleurrijke figuren als Rockefeller, Le Corbusier en László Moholy-Nagy niet ontbreken. Een warm portret van een toonaangevend koppel dat altijd op zoek was naar de kern van het menselijk bestaan.
Optimisme
Tot slot kan ik nog een film aanbevelen die je al je zorgen doet vergeten, zo'n optimisme straalt de hoofdpersoon van deze film uit.
Mr Toilet
Jack Sim is Mr Toilet, totaal betrokken bij en buitengewoon deskundig op het gebied van sanitair. Sim groeide op in een Singaporese achterstandwijk en heeft van het verbeteren van sanitaire omstandigheden over de hele wereld zijn missie gemaakt. Met succes pleitte hij bij de VN voor ‘Wereld Toilet Dag’, de eerste wereldwijde viering van de porseleinen troon. Vol eigenzinnige humor gaat hij de talloze vooroordelen en taboes te lijf. Het Clean India initiatief wordt zijn meest ambitieuze project : het aanleggen van zes miljoen toiletten door heel India. Met de nodige toilethumor schetst Lily Zepeda oprecht portret van een 'toilet activist', waarbij niet alleen de successen maar ook mislukkingen in de verbetering van de wereld aan de orde komen.
