Tekst: Pieter Jansen
IJmuiden heeft twee watertorens. De vierkante toren aan de Evertsenstraat is gebouwd in 1913 en helemaal opgetrokken uit beton. De Zeeuwse architect Ben Gillissen van het gelijknamige architectenbureau heeft in de toren elf appartementen kunnen maken, allemaal verbonden met de buitenwereld via een bijzondere lift die midden in de woonkamer uitkomt. De appartementen in de watertoren zijn voorzien van de nieuwste snufjes op het gebied van domotica. Ook de infrastructuur hiervoor moest passen in de middenkolom.
Ben Gillissen, architect
Bijzonder aan de toren in IJmuiden is de locatie, in een soort verhoogd duinparkje, vlakbij het centrum en met uitzicht over de haven. Het is bovendien een erg grote toren, bijna 43 meter, met een vierkant grondoppervlak en erkers bovenin. De toren is helemaal gemaakt van beton, ook het dakbeschot. “Het ontwerp voor de restauratie van deze watertoren stamt uit 2006. Ik had vaker restauraties van oude watertorens gedaan. Het trekt me omdat het altijd anders is”, legt Gillissen uit. “Een bestaand gebouw dwingt je tot het bedenken en uitvoeren van bijzondere oplossingen voor de problemen die je tegenkomt. Dat geldt zeker voor watertorens die in Nederland allemaal verschillend zijn en gebouwd van uiteenlopende materialen. Daarnaast zijn het symbolen van de slag die Nederland heeft gemaakt in de ontwikkeling, met name op het gebied van de volksgezondheid. Drinkwatervoorziening was daar een van de belangrijkste aspecten van.”
“Gezien de huizenmarkt in IJmuiden is gekozen om meerdere niet te grote appartementen te maken in de toren, elf in totaal. Er is ook een groter appartement, dat bestaat uit twee woonlagen. De eerste twee appartementen zijn inmiddels verkocht en de bewoners zijn er al ingetrokken.” Bij het ontwerp waren twee aspecten heel belangrijk: daglicht en vluchtwegen. Gillissen: “Voor de vluchtwegen hebben we gebruik gemaakt van de oorspronkelijke constructie. Die bestaat uit vier kolommen. De schacht die zo ontstaat, is gebruikt voor de lift en het leidingwerk. Om de kolommen heen hebben we een vluchtroute gemaakt met brandwerende platen. De vluchtroute kan vanuit ieder appartement op twee manieren via het balkon worden bereikt. Als mensen de nooddeur door gaan, voert de brandwerende vluchtroute hen naar een nooduitgang beneden.”
Daarnaast werd Gillissen geconfronteerd met de lichtinval. “Dat was een probleem en ook een uitdaging, want we wilden het oorspronkelijke gesloten karakter van de toren niet aantasten. Monumentenzorg moest daarover meebeslissen. We hebben ramen toegevoegd die passen binnen de structuur, maar ook stukken beton weggehaald. De ramen zitten verborgen achter een persrooster van thermisch verzinkt staal. Van buitenaf blijft het gesloten karakter behouden, maar binnen is er voldoende zonlicht en kunnen mensen naar buiten kijken en luchten. De appartementen zijn ondanks het uiterlijk van de toren toch heel licht.”
Hans Boekraad, technisch adviseur All-in lifttechniek
“Het project in IJmuiden was voor ons een bijzonder project. De appartementen in de watertoren zijn allemaal individueel per lift te bereiken, direct tot in de woonkamer. Dat is in Nederland erg ongebruikelijk, omdat het allerlei problemen met de regelgeving oplevert En ook op domoticagebied is het onderscheidend. Via een centraal paneel aan de muur kan de temperatuur en de verlichting worden geregeld en is te zien wie er beneden voor de deur staat”, legt Hans Boekraad uit. “Wij realiseren echter vaker projecten die alles behalve standaard zijn en hadden ook al meerdere watertorens gedaan, daarom is de opdrachtgever vermoedelijk bij ons gekomen.” Toch week dit project af van andere watertorens, omdat de lift inpandig geplaatst werd en precies moest passen in de middenkolom, terwijl de infrastructuur voor alle installaties daar doorheen moeten.
Bij andere watertorens staat de lift vaak aan de buitenkant, tegen de toren aan. “Het bijzondere van dit project was echter niet zozeer de lift, maar de oplossingen die we moesten bedenken. De lift zelf is een standaard machinekamerloze tractielift. Aangezien het om appartementen gaat, moet dat een brandcardlift zijn, dus minimaal 1,10 bij 2,10 meter. Dat is een van de vele regels waar een liftinstallatie aan moet voldoen. Een ander punt waar we tegenaan liepen is het beschikbaar zijn van de liftbesturing. Die moet te allen tijde vrij beschikbaar zijn voor onderhoudspersoneel, zonder dat zij daarvoor een woning hoeven te betreden. Uiteindelijk hebben we voor de besturing een aparte locatie in het trappenhuis gerealiseerd. Dat leverde problemen op voor de vluchtroute van onderhoudspersoneel. Dat probleem hebben we opgelost door de hele schacht te voorzien van een verticale vluchtroute met een veiligheidsharnas. Het noodluik deactiveert direct de lift als iemand moet vluchten via de schacht.”
Een liftschacht moet met een driekante sleutel altijd op te maken zijn, ook dat is een eis. Om de veiligheid van de bewoners te waarborgen, maar ook voor de geluidseisen, hebben de appartementen toch nog een afsluitbare voorzetdeur van glas in het appartement gekregen. “Daarnaast werkt de lift met een speciale pincode, waardoor de privacy van de bewoners altijd gewaarborgd is. Buren kunnen niet zomaar bij elkaar het appartement in stappen, de lift stopt alleen bij de eigen woning. Visite kan natuurlijk wel naar binnen, maar de lift komt alleen in beweging als de bewoner de lift opvraagt vanuit zijn appartement. Om te voldoen aan de eisen van de brandweer is de liftinstallatie beneden uitgerust met een sleutelschakelaar waarmee de pincodes uitgezet kunnen worden.”
