Forensisch Psychiatrisch Centrum Gent

In zorggebouwen speelt architectuur een belangrijke rol. Enerzijds kan de uitstraling van een gebouw het welzijn van de patiënt bevorderen: de 'healing environment'. Anderzijds kan een functionele plattegrond de behandelingstrajecten ondersteunen. In het ontwerp van de eerste grootschalige TBS-kliniek van België is met beide facetten goed rekening gehouden. Voor het Forensisch Psychiatrisch Centrum Gent (FPX Gent) is Nederlandse expertise ingeschakeld.

Het ontwerp van de Belgische kliniek is een resultaat van een samenwerking tussen twee bureaus. Naast het Belgische ABSCIS Architecten is het Nederlandse bureau De Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs (dJGA) uitgenodigd. De laatste heeft specifieke expertise omdat het al langer ervaring heeft met soortgelijke gebouwen binnen Nederland. Het bureau ontwierp eerder het Psychiatrisch Centrum High Care in Oegstgeest dat is bekroond met de Design & Health International Academy Award.

dJGA heeft het behandeltraject als uitgangspunt genomen voor het ontwerp. De verschillende fases, van observatie, behandeling, verpleging tot resocialisatie, hebben alle een eigen vleugel. Deze V-vormige ‘woonpaviljoens’ liggen elk op een hoek van de centrale rechthoekige circulatiestructuur. Deze heldere indeling ondersteunt het therapeutisch proces: de cliënt maakt tijdens het gehele traject als het ware een rondje door het gebouw (in plattegrond: rood, oranje, geel, groen). Bij de afdeling resocialisatie, de laatste stap in het traject, is tevens de ingang van het gebouw gesitueerd.

Plattegrond. Rood: observatie, oranje: intensieve behandeling, geel: verpleging, groen: resocialisatie. 

Door de configuratie van de vleugels zijn de meeste kamers naar buiten gericht. De streng beveiligde kamers kijken uit op de ommuurde buitenruimte. Deze gemeenschappelijke tuin met sportfaciliteiten biedt mogelijkheden voor patiënten om een (moes)tuin aan te leggen. De minder beveiligde kamers hebben een uitzicht op de 'groene linie' van Gent. Met het ontwerp creëert dJGA zo “openheid in een gebouw waar de bewegingsvrijheid beperkt is”.

Visualisatie van de gemeenschappelijke tuin

De scheiding tussen de woongedeelten en behandelruimten is zichtbaar in de verschillende hoogten, materiaalgebruik en ramen. Diverse kleuraccenten in de gevel fungeren als herkenningspunten. In de rechthoekige kern ligt een drietal patio’s. Door grote raampartijen en dakkoepels kan daglicht tot diep in de centrale ruimte doordringen. Dit draagt bij aan de ruimtebeleving en creëert een open sfeer. Het psychiatrisch centrum vereiste tevens specifiek materiaalgebruik. Naast de extra verstevigde muren en beglazing zijn slijtvaste rubberen vloeren en krasbestendige pleisters toegepast.

In 2012 verscheen “De toegevoegde waarde van architectuur”. Hierin beschrijft architect en consultant Colette Niemeijer hoe architectuur de zorg en bedrijfsvoering binnen ziekenhuizen kan ondersteunen.