Zeventien jaar geleden stuitte kunstenaar en ontdekkingsreiziger Hans Jungerius op voormalig defensieterrein Buitenplaats Koningsweg in Arnhem. 'Te koop vanwege vrede', stond er op het toegangshek. Samen met onder meer landschapsarchitect Harro de Jong maakte hij van het terrein aan de rand van de Veluwe een culturele enclave met woningen, ateliers en elf folly's. Zijn eigen folly, Behouden Huis, geeft een nieuw leven aan de ruïne van een oude kantine.

Het Nederlandse architectuurbeleid werd eind jaren tachtig opgetuigd als uiting van de politieke wil om mensen in aanraking met cultuur te brengen. Voor het eerst kwam er een samenhangend beleid op rijksniveau, waarin het bouwbeleid samenging met het cultuurbeleid. Maar inmiddels is dit architectuurbeleid alweer gesloopt en haar 'culturele waarde' volledig afhankelijk geworden van de markt.

Lang waren de Hollandse Waterlinies vergeten erfgoed. Overwoekerd en vervallen blijkt het lelijkje eendje nu een schat aan culturele waarde te vertegenwoordigen met een enorme potentie. Want niet alleen de forten en kazematten zijn sinds 2021 Unesco-werelderfgoed, ook de lange strook van onbebouwde open velden hoort daarbij. Dit culturele landschap ontpopt zich geleidelijk tot een recreatieve groene zone met een florerende biodiversiteit.

Niks lijkt de sloop van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nog in de weg te staan. Het kolossale betonnen gebouw van Herman Hertzberger is net 30 jaar oud en moet nu al wijken voor een nieuw plan dat meer verkoopbare vierkante meters oplevert. De markt bepaalt het lot van dit schoolvoorbeeld van Structuralisme dat in plaats van de sloophamer een status als Rijksmonument verdient.

Het nieuwe Holocaustmuseum bevindt zich in een getransformeerde school, middenin in Amsterdam, die een cruciale rol speelde bij het wegsmokkelen van enkele honderden Joodse kinderen. Tegelijkertijd werden in de tegenovergelegen Hollandsche Schouwburg duizenden andere Joden verzameld voor deportatie. Office Winhov maakte een nieuw ontwerp voor het Holocaustmuseum in de Kweekschool en herstelde de Hollandsche Schouwburg als openbaar toegankelijke gedenkplaats.

Het Stedelijk Gymnasium in Haarlem is door Brique Architecten opengebroken zonder het monument aan te tasten. Nieuwbouw en oudbouw gaan perfect samen en dat is knap, want het gebouw bestaat uit drie delen met drie verschillende stijlen. En los van de architectonische cohesie is het geheel bijna energieneutraal.

We sloten bij de Architect 2023 af met een mooie editie over woningbouw waar ik echt trots op ben. De redactie verdiepte zich in de ontwikkelingen rond sociale woningbouw, modulaire woningbouw en dook in nieuwe concepten voor sociaal wonen in de vrije sector.