Door Cees Zwinkels - Over het geheel genomen zijn de bewoners van het 'experimentele' woningbouwproject in de Sterrenwijk te Berkel en Rodenrijs tamelijk tevreden. Zowel de woning als de woonomgeving ondervinden een heel behoorlijke waardering. Dit weinig schokkende nieuws is onlangs aan de openbaarheid prijsgegeven middels één van de bekende evaluatie-rapporten die het ministerie van VRO uitgeeft. Het onderzoek zelf is echter al vier (4!) jaar geleden gedaan. Gelukkig hebben de betrokken architecten - Brinkman, Klunder, Verhoeven en Witstok - intussen niet stilgezeten. De doorwerking van het experiment, welke met name via te publiceren evaluatie-onderzoeken bevorderd zou moeten worden, is er nu buiten de ambtelijke tredmolen om al gekomen

Dr. D. de Jonge - Grootschaligheid, eenvormigheid, massaliteit, gebrek aan identiteit, logheid, lompheid der toegepaste vormen, als onaangenaam ervaren materiaalgebruik; het zijn allemaal eigenschappen die een gebouwde omgeving kan hebben waardoor deze vervreemdend gaat werken. Dr. D. de Jonge bespreekt in dit artikel de aspecten van vervreemding die met stedenbouw en architectuur te maken hebben. Drie locaties komen dan als schrijnende voorbeelden aan bod: het centrum van Rotterdam, de Bijlmermeer en het Utrechtse universiteitscomplex De Uithof.

Door Cees Zwinkels - 'Wat we steeds doen is het zoeken naar een verhouding tussen het individu en de gemeenschap', zegt Jan Verhoeven tijdens een gesprek over een nieuw groepje woningen in zijn woonplaats Hoevelaken. Dat zoeken is herkenbaar in de drie projecten die Verhoeven er gebouwd heeft. Gemeenschap èn individu zijn - ieder voor zich, maar steeds onafscheidelijk - hoekstenen van zijn ontwerp-benadering. In de drie generaties Verhoeven-woningen in Hoevelaken zien we daarbij een ontwikkeling die gericht is op een steeds sterkere benadrukking van het individu binnen de gemeenschap. Met name het groepje van 5 woningen vertegenwoordigt een duidelijke weergave hiervan.

Door dr. C. D. Saal - In de Nederlandse architectenwereld is Frank van Klingeren een bekende figuur. Zijn eigenzinnige architectuuropvattingen hebben vorm gekregen in veelbesproken projecten als De Meerpaal in Dronten en 't Karregat te Eindhoven. Vooral dit laatste gebouw heeft een massa stof doen opwaaien. Van Klingerens 'stoor'-theorie (laat de mensen elkaar maar hinderen, dan spreken ze elkaar tenminste) is daar met name ten aanzien van de scholen niet best uit de verf gekomen. Toen Van Klingeren begin dit jaar via de televisie zijn ideeën over Nederland uitstrooide kon socioloog dr. C. D. Saai van de Rijksuniversiteit te Groningen, het maar moeilijk met de inhoud ervan eens zijn. Daarom hierbij enkele kanttekeningen van Saai bij Van Klingerens poging tot 'ontklonteren'.

Met de onlangs door Prinses Beatrix officieel geopende uitbreiding heeft het Rijksmuseum Kröller-Müller eindelijk de vereiste omvang gekregen. Prof. W . G. Quist, thans rijksbouw meester, maakte er het - in veel opzichten te waarderen - ontwerp voor. Het museum is voorbeeldig ingepast in de kwetsbare situatie van het Nationaal Park de Hoge Veluwe en

Door Cees Zwinkels - Lelystad, ofwel het Openbaar Lichaam Zuidelijke IJsselmeerpolders, staat nu voor de keuze welke architect straks het stadskantoor mag gaan bouwen. Via een lange selectie-weg kwam men tot drie bureau's die elk een budget voor een schetsontwerp kregen. Die drie ontwerpen zijn begin april gepresenteerd door: Hoogstad uit Rotterdam, Heijdenrijk (Environmental Design) uit Amersfoort en Kristinsson uit Deventer. Ze zijn gebaseerd op sterk uiteenlopende visies. Globaal gezien moet Lelystad kiezen uit (in volgorde als hierboven): representatie, verwevenheid en zuinigheid.

De archieven van de de Finse mythologie onthulde me hoe op de goede dag een jonge een God een kleine jongen op zijn knie aantrof. 'Mijn God' riep hij verlegen (tot zichzelf). 'Het is een architect! Waar kan ik hem beneden op de aarde heensturen?' smeekte hij de jongen muzen en godinnen (de schone meisjes

Door D. de Jonge - In het kader van de evaluatie-onderzoeken aangaande de zg. experimentele woningbouw, die uitgevoerd worden door het Instituut voor Toegepaste Sociologie te Nijmegen, is thans een interim-rapport 'Wonen in de Kasbah' verschenen1. De punten die hierin behandeld worden zijn: - de uitganspunten van de ontwerper en de realisering daarvan in het project - de samenstelling van het eerste bewonersbestand (per 1 januari 1974) - uitkomsten van enige groepsgesprekken met bewoners en omwonenden. In een voorgaand artikel over de Kasbah in dit tijdschrift (2) wees ik er op dat het van groot belang is de reacties van de bevolking van dit project nauwkeurig te volgen, zowel wat betreft de aanvankelijke bewoning als het verdere verloop. Het interim-rapport geeft enige informatie over het eerstgenoemde aspect.

Kort na elkaar werden in Doetinchem een twintigtal woningen - twee onder een kap - en een bibliotheek gebouwd naar het ontwerp van architect W. Davidse. De architectuur toont een eigen verwerking van de 'forum gedachte' uit de tijd dat Forum nog het forum was van mensen als Van Eyck, Hertzberger, Blom , Apon e.a. Wat vooral in dit werk van Davidse op valt is de overtuiging waarmee de ontwerper hoofdlijnen van zijn ontwerp tot in de kleinste details heeft doorgewerkt. Van Heuvel maakte er een dubbelportret van: aan deze zijde de bibliotheek en op de achterkant Davidse zijn woningen.

Door Cees Zwinkels - Daar staan ze dan, de drie paalwoningen in Helmond. Ze staan er als proef. Iedereen mag er wat van zeggen, ook zonder er geweest te zijn. Maar als ergens geldt: je moet het gezien hebben om er over te kunnen praten, is het wel hier. Afbeeldingen, hoe belangrijk ook om een globale indruk op te doen, schieten te kort in het weergeven van de meerwaarde aan ruimtelijke kwaliteiten die architect Piet Blom in zijn ontwerp heeft willen stoppen. Of hij daar ook in geslaagd is zal na een enkel bezoek zeker niet direct beoordeeld kunnen worden.