Gus Tielens is architect en samen met Mike Korth oprichter van Korth Tielens Architecten in Amsterdam. Ze is opgeleid aan de TU Berlijn en TU Delft. Haar bureau is werkzaam in architectuur, de publieke ruimte en infrastructuur. Voor de Architect schrijft ze de column De Plattegrond.
Daglicht en uitzicht zijn misschien wel de belangrijkste ontwerptools voor een architect die een woning ontwerpt. Het voelen van de seizoenen in huis of de lichtinval in de ruimte op de eerste zonnige dag na een donkere periode is iets heerlijks en daarmee onontbeerlijk. Tegelijk is het niet altijd makkelijk om licht, lucht en ruimte in de woningbouw een plek te geven nu verdichten hoog op de agenda staat.
Bij het zien van de plattegronden van het sociale woongebouw in Dijon door de Franse architect Sophie Delhay, dacht ik terug aan een diner in Berlijn bij vrienden thuis. Wat we aten weet ik niet meer, maar de ruimte met de lange tafel waar we aan zaten herinner ik me goed. Er waren geen ramen, maar wel veel deuren die op de ruimte uitkwamen. Door de deuropeningen zag ik de kamers die erachter lagen en soms kon ik door die kamers heen naar buiten kijken. We zaten in de hal.
Een plattegrond is plat. Als ik begin met het tekenen van een plattegrond, teken ik eerst in het horizontale vlak, daarna ga ik pas naar de doorsnede. Maar nu de kleine of compacte woning in opmars is, is het steeds relevanter dit om te draaien en in de hoogte te ontwerpen. Is er een insteekverdiepinkje mogelijk? Past er een goeie werkplek onder de hoogslaper? Ik zie het in de doorsnede.
Op zoek naar succesvolle voorbeelden van compacte en groene woonvormen, stuitte ik op de beroemde Siedlung Halen in het bergachtige landschap bij Bern. Een van mijn lievelingsprojecten: verdicht wonen op basis van een rationele bouwstructuur, met een simpel en goedwerkend mobiliteitssysteem, veel collectiviteit en een sterk besef van het belang van de natuur dichtbij. Met groene buitenruimtes als onderdeel van het wonen - ze koelen in de zomer, maken de lucht schoner, geven dieren een plek en daarbij is het heerlijk om groen om je heen te voelen en zien.
Hoeveel plezier ik ook beleef aan het ontwerpen van woongebouwen, als het gaat over de woningplattegrond voel ik me als architect klemgezet. De woningplattegrond in Nederland, een uitzondering daargelaten, is al de resultante van een stevig economisch gestuurd programma van eisen. Daarmee is de ontwerpopgave als onderzoek naar de achtergrond verschoven. Plattegronden zijn niet verrassend, er gebeurt niks onverwachts.
Het woord 'plattegrond' suggereert een platte tekening van de grond. Alsof achteraf zichtbaar is gemaakt wat er op de grond staat. Het Franse of Engelse woord 'plan' doet meer recht aan de werkelijke betekenis. Want een plattegrond is een plan. Een blik vooruit. Een belofte van lijnen waartussen mensen hun leven gaan inrichten. Een grafisch kunstwerk waarin ideeën, plannen en bouwmethodiek samenkomen.
