Boekverkopers zijn in de ogen van Evelyne Merkx en Patrice Girod allesbehalve doorsnee middenstanders. Boeken zijn immers cultuurdragers, die door verkopers met zorg en aandacht worden behandeld. De Boekhandels Groep Nederland (BGN) is in feite één grote boekverkoper: ze omvat 42 winkels, waaronder iconen als Donner in Rotterdam en Scheltema in Amsterdam. Om een duidelijker eenheid uit te stralen, voeren alle winkels inmiddels de nieuwe naam Selexyz naast de oude.
Het fundament voor het nieuwe winkelconcept is twee jaar geleden gelegd in Den Haag, toen boekhandel Verwijs verhuisde naar een pand in de monumentale Haagse Passage. Omdat een bijzondere locatie bijzondere eisen stelt, wenste ze een interieur dat recht deed aan het laat negentiende-eeuwse pand en aan het boek als product. Daarnaast moest het nieuwe concept te vertalen zijn naar de andere BGN-winkels, zonder een dominante, gelijkvormige huisstijl te worden. Dit past niet in de visie van de groep, die haar winkels ziet als leden van één grote familie, elk met een eigen identiteit. Sommige boekhandels bestonden al meer dan honderd jaar voordat ze opgingen in de samenwerking en hebben een sterke regionale of zelfs provinciale bekendheid. Dat wil de BGN uiteraard behouden, maar tegelijkertijd wil ze met het nieuwe concept haar merk versterken.
Dat betekende voor Merkx + Girod dat zij in het interieurontwerp zowel eenheid als differentiatie moest aanbrengen, twee tegengestelde eisen. Uiteindelijk koos ze voor een strategie waarin het meubelconcept het belangrijkste interieurelement vormt. Alle meubels in de nieuwe winkels zijn vervaardigd van standaard plaatmaterialen, fabrieksmatig voorzien van een sterke afwerklaag, waardoor het lakken niet meer nodig is. Deze reeks heeft verschillende kleuren, prints en oppervlaktes, die per vestiging variëren. Op de kopse kanten blijft de gelaagde kern van de platen zichtbaar. Doordat de architecten bij ieder meubel de platen hebben verdubbeld en de kern teruggelegd, zijn opvallende objecten met een sterke hedendaagse uitstraling gecreëerd. Dit is zowel het geval bij de boekenkasten en de kassa- en informatiebalies, als bij de kleinere actiebakken, zitjes, lees- en presenteertafels.
De moderne meubels contrasteren fraai met de monumentale omgeving van de Haagse vestiging, maar zijn ook effectief in de industriële winkel in Almere. Deze vestiging, middenin het nieuwe winkelgebied van OMA, vraagt om een duidelijke en overzichtelijke indeling van de meer dan 1000 vierkante meter vloeroppervlakte. Daarnaast is de hoge, diepe ruimte verdeeld in een breed en een smal gedeelte door de asymmetrisch geplaatste roltrappen, die de winkel verbinden met de bovengelegen V&D. Door langs de wanden een meer dan 100 meter lange boekenkast te plaatsen, creëerde Merkx + Girod hier een haast vanzelfsprekende routing. De bezoekers worden langs de rechterwand de winkel ingetrokken, wat ook het smalste gedeelte is met daardoor het grootste risico op ontvreemding. Daarom is er een informatiebalie geplaatst en is het verlichtingsniveau bijzonder hoog. Achter de geperforeerde
aluminium panelen, die de ruimte tussen de boekenkasten en het plafond overbruggen, zijn felle TL-balken aangebracht die tevens voor een ruimtelijk effect zorgen en werken als wegwijzers. Zo omarmt de hele rechterwand de winkel. De kassameubels zijn door hun hardroze kleur en grafische achterwand duidelijk herkenbaar. Nog een blikvanger is de opgetilde kantoorruimte, die boven de winkel zweeft en is bekleed met glanzend roze folie. De medewerkers kunnen zo de hele winkel overzien en de enorme hoogte wordt optimaal benut.
In Maastricht vroeg de locatie om een andere aanpak: BGN wilde boekhandel Bergmans en de Academische Boekhandel namelijk samengevoegen in de tot dan toe leegstaande Dominicanenkerk uit 1296. Merkx + Girod is gevraagd 1200 vierkante meter te realiseren voor het assortiment, terwijl er maar 750 vierkante meter vloeroppervlakte beschikbaar was. Het aanvankelijke idee van de opdrachtgever om de ruimte met bruggen te overspannen, wezen de architecten af, omdat het de voormalige kerkzaal zou ontkrachten. Ze wilden de hoogte en de bijzondere architectuur van het gebouw juist benadrukken.
De oplossing is een gigantische zwarte inloopboekenkast met meerdere verdiepingen, asymmetrisch geplaatst tussen het middenschip en de rechterbeuk. Om mensen naar de bovenste verdieping van deze stalen ‘boekenflat’ te lokken, is van het klimmen een belevenis gemaakt. Men loopt tussen de boeken door omhoog en eenmaal bovenin zijn de kolossale afmetingen van het kerkgebouw pas goed te ervaren. De kerk stuurt dus in feite de bezoekers zelf naar boven. Dit resulteert in een bijzondere wisselwerking tussen de oude architectuur en het hedendaagse interieur, waarbij boekhandel en kerkruimte elkaar versterken.
Dankzij de passages, doorzichten en het gebruik van geperforeerd staal oogt de flat licht en transparant, ondanks zijn grote afmetingen. Het object tast de ruimte niet aan en vloekt niet met de architectuur van de kerk, maar verhevigt de beleving ervan. Fraai zijn de contrasten tussen het gele, matte mergelsteen van de kerk en het glanzende, moderne, licht ogende staal. Helaas is ook het verpakkingsmateriaal en andere rommel in de flat zichtbaar, en dat terwijl er in de kelder in een opslagruimte is voorzien. Het zal waarschijnlijk permanent aanwezig zijn, want de boekhandel wordt iedere week bevoorraad. Het is ook de vraag of de positie van de nieuwe boeken, op lage displaymeubels aan een zijde van de flat, zo handig is. Mensen die de noviteiten in relatie tot de collectie willen bekijken, moeten daarvoor steeds het gangpad oversteken en mensen ontwijken die op weg zijn naar andere afdelingen. Om op drukke dagen rustig iets te kunnen lezen, zal men zijn toevlucht moeten nemen tot het trappenhuis. De rust die in oude academische boekhandels heerst is hier opgeofferd aan het creëren van een bijzondere winkelervaring, die de omzet ongetwijfeld zal verhogen. Want de manier van presenteren toont in een keer de grootte van het assortiment en brengt een hiërarchie aan tussen de bestsellers en de minder commerciële titels.
In de interieurs is de hand van Merkx + Girod duidelijk te zien: het sterk presenteren van functionaliteiten door middel van stevige, strak vormgegeven meubels, uitgevoerd in dezelfde eenvoudige, maar onconventionele materialen. De kassa- en informatiebalies, speciale aanbiedingen en de kinderboeken zijn daardoor in een oogopslag te vinden en sturen de bezoeker de winkel door. De kracht van de meubels ligt eerder in het detail dan in de vorm: de boeken zijn het belangrijkste, maar worden bijzonder fraai en met zorg gepresenteerd.
De winkel in Almere is door middel van een paar ingrepen overzichtelijk en leesbaar gemaakt. De gebruikte kleuren, de felle en moderne verlichting, de toepassing van nieuwe media en de duidelijke indeling hebben geresulteerd in een gemakkelijk toegankelijke, eigentijdse winkel. Doordat ook aan de details veel aandacht is besteed, oogt de boekhandel tegelijkertijd chique en verfijnd. In Maastricht wordt duidelijk dat de ingrepen van Merkx + Girod altijd losstaan van de constructie van het gebouw. Ze benadrukken de bestaande situatie en voegen een moderne vormentaal toe, met respect voor het oude. Door deze strategie is het gelukt iedere winkel nadrukkelijk anders te maken, terwijl ze toch deel uitmaken van het geheel.
