In jullie advies over Davos kiezen jullie niet voor het woord bouwcultuur maar omgevingskwaliteit. Wat is de reden daarvoor?

De verklaring van Davos uit 2018 is een typische Europese verklaring. Ze bevat prachtige woorden maar het gevaar is groot, dat het daarbij blijft. De boodschap is echter geen slechte: kijk verder dan economische belangen en onderzoek welke andere beslissingsculturen daarbij horen.

We hebben in ons advies gezocht naar een manier waarop dit in het Nederlandse omgevingsbeleid kan worden verwerkt. De meest logische koppeling is de nieuwe omgevingswet, een onderdeel dat bij het Ministerie van BiZa ligt. Door het Duitstalige begrip Baukultur als omgevingskwaliteit te interpreteren, kunnen we ook het Ministerie OCW aan dit beleid koppelen. Door deze koppeling wordt de overlevingskracht van het woord sterker.

Panorama Nederland Beeld College van Rijksadviseurs

Ik heb overigens niets tegen het woord Baukultur zoals dat in de Europese verklaring is gebruikt. Het speelt een grote rol in een fantastisch rijke Duitse cultuur en het is mooi om deze lading op een Europees vlak tegen te komen. Het risico is wel dat ze het gevoel oproept dat vroeger alles beter was en dat je alleen nog maar mag terugkijken.

Kenmerkend voor de Nederland bouwcultuur is dat ze naar voren durft te kijken en daar experimentele daadkracht aan wenst te koppelen. We proberen het beste van beide werelden te verenigen: een rijke bouwcultuur gekoppeld aan experimentele vernieuwingsdrang.

Omgevingskwaliteit is een naar mijn gevoel breder en daarmee ook minder specifiek begrip dan bouwcultuur. Vormt dat geen nadeel?

Omgevingskwaliteit is inderdaad een breed begrip, dat is de kracht en de zwakte ervan. Belangrijk is in dit verband dat het als begrip in de nieuwe omgevingswet is opgenomen. In Nederland zijn heel veel taken naar lagere overheden geschoven. De stedenbouwkundige diensten van kleine, middelgrote en soms zelfs grote gemeenten kunnen het gewoon niet aan en dreigen te worden overlopen door bouwpartijen die ontwikkelingen gaan dicteren. Wij adviseren een kennisinstituut dat door het rijk wordt opgericht en dat deze gemeenten gaat helpen bij het uitoefenen van hun taken.

Daar kom ik nog op terug, maar ik wil eerst nog door op het begrip omgevingskwaliteit. Ik begrijp dat het staat voor datgene wat je wilt bereiken met ruimtelijke ingrepen, maar staat het ook voor het draagvlak dat je hiervoor dient te creëren?

Dit is in lijn met ons ‘Panorama Nederland’, maar ook bijvoorbeeld met onze studie naar de impact van distributiecentra op het landschap (de zogenoemde verdozing) en onze verkenning van een klimaatneutraal Nederland (Via Parijs). Alle grote vragen zoals biodiversiteit, klimaatverandering, adaptatie en voedselproductie zijn ruimtelijke vragen en daarmee per definitie ontwerpvragen.

Panorama Nederland Beeld College van Rijksadviseurs

In dit domein kunnen ontwerpers aan relevantie winnen. Echter keer op keer zijn ze niet in het spel betrokken, of in ieder geval veel te weinig. We willen die koppeling herstellen en de ontwerpers op dit domein inzetten.

Wij verbinden omgevingskwaliteit aan alle grote vragen die op ons afkomen, maar ook aan het besef dat de burgers de achteruitgang in de kwaliteit van landschappen beginnen te voelen, te herkennen en als een probleem gaan zien. Daar verliest een begrip als Baukultur of van omgevingskwaliteit zijn abstractie, en wordt het acuut ervaren.

Het gaat niet om een achterhaald of tevergeefs romantisch verlangen. Met toerisme verdien je inmiddels twee keer zo veel geld als met landbouw. In landschapskwaliteit zit dus ook een economisch belang, ook als je naar zaken als woon- en vestigingskwaliteit kijkt. Maar los daarvan, kun je niet voorbij gaan aan het historisch besef, de gelaagde schoonheid van het landschap en de biodiversiteit die we daarin moeten bewaken. Je zult al deze vragen bij elkaar moeten brengen en de landschaps- en dus omgevingskwaliteit serieus dienen te nemen.

Advies over Rijkskwaliteit

Dit is het eerste deel van een serie gesprekken met Rijksbouwmeester Floris Alkemade. Aanleiding is het advies dat het College can Rijksadviseurs samen met de Raad voor Cultuur heeft uitgebracht over omgevingskwaliteit.

In jullie advies over Davos kiezen jullie niet voor het woord bouwcultuur maar omgevingskwaliteit. Wat is de reden daarvoor?

Omgevingskwaliteit is een naar mijn gevoel breder en daarmee ook minder specifiek begrip dan bouwcultuur. Vormt dat geen nadeel?

Daar kom ik nog op terug, maar ik wil eerst nog door op het begrip omgevingskwaliteit. Ik begrijp dat het staat voor datgene wat je wilt bereiken met ruimtelijke ingrepen, maar staat het ook voor het draagvlak dat je hiervoor dient te creëren?

Advies over Rijkskwaliteit

Lees ook

Blog – De kunst van richting te veranderen – Floris Alkemade verkent de toekomst van Nederland

Blog – Ruimte voor de architect