Stations ontwikkelen zich tot knooppunten van mobiliteit. Het zijn niet alleen plaatsen van aankomst en vertrek meer, maar gelaagde complexen waar stromen reizigers en hierop gerichte functies samenkomen. Stations zijn daarmee een vleesgeworden paradox. Aan de ene kant moeten ze de al maar toenemende mobiliteit faciliteren. Tegelijkertijd moeten ze meer zijn dan louter doorgangsruimtes en consumptie paradijs.
Gebiedsontwikkeling
Dankzij deze ontwikkelingen moeten de gebieden rond stations ook worden aangepast om ruimte te creëren voor de stedelijke dynamiek. Rond stations is gebiedsontwikkeling daarmee een gegeven. De nieuwe gebieden rond stations introduceren een nieuwe schaal in de stad. Enerzijds dienen ze in te spelen op de stedelijke dynamiek, anderzijds mogen ze geen doorgangsruimtes worden maar levendige stukken stad.
Europaallee in Zürich
Europaallee in Zürich is een mooi voorbeeld van deze paradox. Het gebied ligt ten zuidwesten van het Hauptbahnhof en bezit een centrale positie. Het Masterplan is ontworpen door Kees Christiaanse (KCAP) en is inmiddels een eind op streek. Toen hij twee jaar geleden de ARC17 Oeuvre Award won, nam ik me voor daar eens snel te gaan kijken. Afgelopen woensdag was het zo ver.
Strategie
Christiaanse ontwierp geen groot project maar eerder een strategie om een levendig stuk stad te maken. Hij brak bovendien met het idee van functiescheiding dat tot dan de planvorming domineerde, en zette in op functiemenging.
Bouwblokken
Europaallee ligt ingeklemd tussen de sporen en de wijk Langstrasse . Een diagonaal verdeelt het langwerpige gebied in twee. Dwars daarop lopen straten die aansluiten op de aangrenzende wijk.
Allee en straten snijden blokken af die vervolgens in prijsvragen zijn uitgewerkt tot gebouwen. De blokken zijn combinaties van gesloten bouwblokken en sculpturale bouwlichamen.
De bouwhoogte is vastgesteld op 22 meter, daarboven kunnen met setbacks de hogere gebouwen worden gemaakt.
Stedelijk programma
De wijk onderscheidt zich niet merkbaar van de omliggende wijk, zij het dat je dit bij nadere beschouwing aan de architectuur wel degelijk opvalt.
Het stedelijke programma is een mix van kantoren en woningen, met in de plinten publieke bestemmingen, waaronder winkels, bars en restaurants.
Cultuurhuis Kosmos
Het gebied is nog niet klaar, de gebouwen aan de kant van het spoor zijn nu in aanbouw. Te veronderstellen is dat het gebied in de loop van de tijd verder zal groeien. Bij cultuurhuis Kosmos kun je zien wat Christiaanse voor ogen stond. Dit complex is ontworpen door E2A van Piet en Wim Eckert. Café en restaurant liggen op de begane grond, evenals een ruimte waar lezingen worden gehouden of voorstellingen gegeven. In de kelder bevindt zich een bioscoop en op de eerste verdieping ligt een bar met een goede boekhandel. Tevens zijn een hotel en woningen opgenomen.
Tussenliggende straten
Een aantal zaken komen nog niet uit de verf. De tussenliggende staten die dwars op de allee staan, zijn vooralsnog weinig levendig. Het idee van stedelijke bouwblokken met terugspringende hoogbouw is niet overal gehaald.
Maximalisatie van rendement
De druk van stijgende grondprijzen is hier debat aan. Opdrachtgever SBB ging eerder voor de maximalisatie van haar rendement dan voor stedelijke kwaliteit. Maar dat is een terugkerend probleem overal waar publieke diensten zijn geprivatiseerd. Denk bij ons bijvoorbeeld aan het Rijksvastgoedbedrijf.
Stad op ooghoogte
Europaallee is al met al een controversiële ontwikkeling. Voor- en tegenstanders staan met verhitte koppen tegenover elkaar. Veel zal afhangen van de mate waarin naast het verkeren ook het verblijven gestalte krijgt.
Stadsgebruikers vragen behalve een vlotte doorstroming immers ook om echte stedelijke plekken.
Uitgangspunt is gerealiseerd: de verweving van Europaallee in het centrale stedelijke gebied kan geslaagd worden genoemd.
Komende jaren moet blijken of de stad ook op ooghoogte tot ontplooiing zal komen.
