De groeiende urgentie van klimaatadaptie is sterk verweven in het ontwerp van de bestrating van het terrein. De Hortus is dan ook een voorbeeld van hoe een wijk van de toekomst eruitziet als het over klimaatadaptatie gaat. Bureau ZUS en MBI De Steenmeesters kregen volop ruimte om klimaatadaptieve maatregelen in hun plan mee te nemen. Belangrijk uitgangspunt voor het ontwerp is dat de bestrating bepalend is voor het karakteristieke straatbeeld van de Expo Floriade. De bestrating is ook bestand tegen de duizenden bezoekers die de expo ontvangt. Gemeente Almere heeft als wens dat Hortus als Wijk van de Toekomst een zo duurzaam en groen mogelijke open bestrating krijgt, die regenwater opvangt. Bureau ZUS uit Rotterdam en MBI De Steenmeesters bundelden hun kennis en kracht om aan al deze sferen te kunnen voldoen.
Klimaatadaptief
Joan Almekinders, architect bij bureau ZUS, legt uit hoe een visuele vertaalslag naar een klimaatadaptief ontwerp is gemaakt, dat naast technisch goed uitvoerbaar ook sterk, duurzaam en circulair is. De straten en wandelpaden van de expo maken onderdeel uit van een uniforme verharding die in een systematisch grid over het terrein is aangelegd. Deze bestrating blijft liggen voor de toekomstige woonwijk. Overal heeft de straat hetzelfde profiel met een breedte van zes meter. ‘Maar, niet overal is verharding nodig van zes meter’, legt Almekinders uit. ‘Op sommige plekken is de verharding van de straat maar anderhalve meter breed en maken de overige meters ruimte voor het groen, dat het regenwater direct opvangt.’ De systematische opbouw van de goten met een efficiënt wateropvangsysteem over het hele terrein zorgt ervoor dat regenwater gecontroleerd wordt afgevoerd naar het Weerwater, dat aan de rand van het expogebied ligt.
Arboretum
Voor de wandelpaden langs de expokavels is een holle bestrating toegepast, geen gebruikelijke bolle bestrating, om te voorkomen dat het regenwater naar zijkant van de straat stroomt. ‘Een complicerende factor was dat we in het grid van al die wegen rekening moesten houden met de vele bomen in het gebied’, vertelt Almekinders. Direct aan de straten ligt een vier meter breed arboretum met een brede verzameling aan bomen en planten. Binnen het tegelraster is ruimte voor de bestaande bomen gecreëerd door het systeem om de bomen heen te bouwen. Hiermee zijn alle bomen behouden, een belangrijk gegeven voor de groene wijk Hortus. ‘Een ingewikkelde puzzel, die de weelderigheid van de bomen en de planten volledig tot zijn recht laat komen.’
Inclusiviteit
Almekinders legt verder uit dat het klimaatadaptieve bestratingssysteem bij een flinke regenbui het overtollige regenwater opvangt via een goot in het midden van het straatprofiel. Deze goot voert het regenwater af naar het oppervlaktewater, dat langs de rand van de Hortus ligt. De flauwe hellingen in het gebied (circa 2%) zijn ingezet om de waterafvoer met elkaar te verbinden, zodat een efficiënte afwatering in het grid ontstaat. ‘De molgoot is tevens een zwarte contrastlijn, die je door het hele gebied leidt. Deze holte van de goot is voelbaar en hiermee ook direct een gidslijn voor blinden en slechtzienden.’ Voor de gemeente Almere is inclusiviteit een belangrijk uitgangspunt voor de openbare ruimte. Mensen met een beperking moeten zelfstandig en makkelijk door het gebied kunnen bewegen.
Hergebruikt beton
Menno Olthof, Manager Adviesteam van MBI, vertelt dat het bestratingssysteem 40.000 m2 tegels telt. ‘Dat klinkt als veel, toch merk je de bestrating nauwelijks op als je over de expo loopt. Je ervaart vooral veel groen en water’, zegt hij. MBI ontwikkelde voor dit systeem de tegel voor de goot en drie soorten tegels met een verschillende afmeting. De massieve tegels lijken vrij standaard, maar leveren verschillende prestaties. ‘Ze moeten in elk geval bestand zijn tegen de vele bezoekers van de Floriade. Ook moeten ze het auto- en vrachtverkeer aankunnen, want er rijdt regelmatig een vuilniswagen overheen’, legt Olthof uit. MBI produceert deze betonnen tegels voor een groot deel met teruggewonnen betonnen sloopafval. Ze voegen een derde aan alternatieve hulpstoffen toe aan het beton, om zo min mogelijk cement te gebruiken voor het productieproces.
Groen straatbeeld
Voor het authentieke groene straatbeeld, dat richting de berm steeds groener wordt, ontwikkelde MBI betonnen frames met een verschillend raster om hierin de diverse typen tegels te kunnen plaatsen. De betonnen frames dienen als ondervloer, gemaakt van openstructuurbeton, ze zijn waterdoorlatend en liggen onder het maaiveld. Het frame houdt de tegels op hun plek en voorkomt dat de straat bij hevige regenbuien met piekbelasting in een modderpoel verandert. Dit maakt het systeem extra stevig voor zware belasting van verkeer, ook langs de groenranden. Aan de buitenste stroken liggen betonnen frames waarin betontegels van 50x50 cm van 12 cm dik worden geplaatst. Het systeem is als volgt opgebouwd (zie onderstaande illustratie): vanaf de randen van de volledige bestrating liggen tegels van 20x20 cm, 30x30 cm en 40x40 cm naast elkaar. Deze tegels liggen in een frame. Om veel ruimte voor groen met weinig beton te creëren is tussen de tegels in het raster substraat aangebracht om gras te laten groeien. Het regenwater kan hier makkelijk langs zakken. Aan weerszijden van de goot liggen frames waarin grotere boulevardtegels van 100x100 cm van 12 cm dik zijn toegepast met ruimte voor groen en wateropvang.
Flexibiliteit
Olthof: ‘De flexibiliteit van dit systeem is een groot voordeel. De tegels liggen los van elkaar, je ziet ze nauwelijks en ze kunnen bewegen en zetten. De ruimte tussen de tegels biedt voldoende bodem om gras en planten te laten groeien, die het regenwater opvangen en doorlaten. Het is ons gelukt om het esthetische beeld van de architect om te zetten naar een produceerbaar product.’ Almekinders van Bureau ZUS besluit: ‘De rijkheid van de beplanting wordt versterkt door systematische en rustige bestratingslijnen. Het grid van 50x50 cm met de diverse varianten van zichtbaarheid past perfect en kan ook op een vanzelfsprekende wijze om de bomen geleid worden. Dat is de kracht van het hele ontwerp!’
Dit artikel is gesponsord door MBI.
